Inclusie, ervaring uit het buitenland

Recent is er in de Vlaamse pers heel wat te doen rond het feit dat er tegenwoordig meer kinderen met een autisme spectrum stoornis (ASS) in het buitengewoon onderwijs terechtkomen. GRIP werd gecontacteerd door Katrien Van den Bosch die samen met haar gezin in Spanje wonen.

Ouder van een kind met autisme

Ik ben zelf ouder van een twintiger met ASS. De eerste negen jaar van zijn leven bracht hij in België door, waarvan bijna zeven jaar in het buitengewoon onderwijs. Door een toeval zijn we in Spanje terecht gekomen waar onze zoon onmiddellijk in inclusief onderwijs terechtkwam, nu reeds meer dan 10 jaar geleden.

Dagelijks geconfronteerd met de positieve effecten van inclusief onderwijs, stel ik mij steeds weer de vraag waarom ouders van kinderen met ASS en een normale begaafdheid in Vlaanderen meestal kiezen voor het buitengewoon onderwijs en waarom ook wij lang geleden steeds weer in die richting werden geduwd.

Het spectrum in autisme spectrum stoornis

Dat de stoornis een ‘spectrum’ wordt genoemd bewijst net dat iedere persoon met ASS specifieke problemen heeft maar ook over specifieke vaardigheden beschikt, die trouwens niet enkel een gevolg zijn van de stoornis zelf maar ook van de persoonlijkheid, het karakter, de opgedane ervaringen en de omgeving.

Hierdoor kunnen zowel kinderen als volwassenen met ASS niet in hokjes worden geduwd, en daar ligt nu net het fundamentele probleem, het Vlaams onderwijs zit vastgeroest in een keurslijf van hokjes en labeltjes, bijna onderworpen aan een mathematisch model, die creatief denken en echt inclusief onderwijs in de weg staat.

‘Toegangsbewijs’ buitengewoon onderwijs

Een kind in Vlaanderen die buiten de norm valt - wat is die norm eigenlijk? - krijgt nu weer eens type 9 bij normale begaafdheid of type 2 bij een verstandelijke beperking op het voorhoofd gekleefd. Dit is dan je ‘toegangsbewijs’ tot het buitengewoon onderwijs.

Het buitengewoon onderwijs is volledig uitgebouwd, en - o ironie - lijkt zelfs nog uit te breiden. Anderzijds, afgaand op onze ervaringen met inclusief onderwijs in Spanje, kan het M-decreet,  bezwaarlijk een opstap genoemd worden naar ‘inclusief onderwijs’. Daarvoor is het aanbod veel te beperkt, de implementatie veel te stroef, de middelen ontoereikend en biedt het geen garantie voor continuïteit over de ganse school loopbaan.

Door een te beperkte of niet aangepaste begeleiding in het ‘gewoon onderwijs vallen heel wat kinderen met ASS - en met meer dan behoorlijke intellectuele capaciteiten - uit de boot, en komen terecht in onaangepaste en zeer beperkte studierichtingen in het buitengewoon onderwijs.

Adequate begeleiding

Ik begrijp heel goed waarom ouders geneigd zijn om te kiezen voor het buitengewoon onderwijs. Eens een plaats bemachtigd is er zekerheid op een continue begeleiding. Iemand die de weg van het M-decreet wil bewandelen zal ieder jaar bang moeten afwachten of de aangeboden begeleiding nog voldoende adequaat zal zijn. Vandaar het huidige ‘succes’ van het nieuw ingevoerde type 9^[1].

Kinderen met autisme ontplooien zich het beste in een omgeving waar ze zich veilig voelen. De stoornis zorgt vaak voor angst, verwarring en onzekerheid die meestal voortkomen uit misbegrepen situaties en sociale context. Verduidelijking en tijd voor het kind zijn een zeer grote factor in de begeleiding. Soms kunnen kleine aanpassingen in de school een zeer groot effect hebben.

Inclusief onderwijs dat inzet op een individuele begeleiding en het kind op de eerste plaats stelt kan een verrijking zijn voor kinderen met autisme. Zij leren zich dan te bewegen in een ‘normale‘ maatschappelijke (school)situatie, leren sociale vaardigheden door ondervinding en worden veel meer aangespoord om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen.

^[1] voor jongeren met een autismespectrumstoornis, maar zonder verstandelijke beperking 

10 jaar en 5 talen verder

Tot slot wil ik nog even terugkomen op de situatie van mijn zoon. Toen hij jaren terug in Vlaanderen van de ene school voor buitengewoon onderwijs naar de andere werd doorverwezen wegens een vermoeden van verstandelijke beperking, vertelde men er ons doodleuk bij dat taal en communicatie nogal moeilijk lagen en vreemde talen helemaal uit den boze zouden zijn. Er werd ons aangeraden om ook niet te veel hoop te koesteren op een voorspoedige schoolcarrière.

Vandaag na 10 jaar in het inclusief onderwijs, spreekt mijn zoon vlotjes 5 talen en vertrekt straks voor drie maanden op Erasmus naar Italië.

Katrien Van den Bosch

Vigo, Spanje