Nieuwe kijk. Het kruispuntdenken.

De manier waarop een samenleving omgaat met mensen met een handicap is sterk afhankelijk van de visie op handicap. Binnen GRIP hebben we daarom veel aandacht voor de 'kijk op handicap'.

We hebben het daarbij over de nood aan een mindshift, een andere kijk op handicap. De medische benadering van handicap dienen we te vervangen door een sociale en mensenrechtenbenadering.

Er doen zich steeds ook nieuwe evoluties voor in verband met de kijk op handicap. Het kruispuntdenken, crip, validisme, inspirational porn… Deze lichten we graag toe in een reeks artikelen onder de noemer Nieuwe Kijk.

Kruispuntdenken

Vanuit kruispuntdenken of intersectioneel denken worden ons nieuwe inzichten of aandachtspunten aangereikt. Kruispuntdenken is een onmisbaar kader voor iedereen die strijdt tegen verschillende vormen van uitsluiting en onderdrukking die gelijktijdig op elkaar inwerken.

Leven op het kruispunt

Mensen zijn niet terug te dringen tot één kenmerk, maar leven met verschillende kenmerken door elkaar. We spreken in die zin van een 'gelaagde identiteit' met verschillende deelidentiteiten. Soms kan het zijn dat twee of meerdere kenmerken elkaar kruisen op een bepaald punt in iemands leven of bestaan. Denk maar aan de kenmerken handicap en inkomen of de kenmerken handicap en (buitenlandse) afkomst. Op deze ‘kruispunten’ kunnen negatieve effecten van bepaalde kernmerken zich versterken: hoe anderen naar die persoon kijken, de vooroordelen en ook de achterstelling of het geweld waarmee de persoon te maken krijgt.

Kruispuntdenken is een benadering die de samenloop van discriminatiegronden en de dynamiek die daaruit vloeit, zichtbaar maakt.

Kimberlé Crenshaw

Kruispuntdenken werd in het begin van de jaren 90 van de vorige eeuw op een scherpe manier beschreven door de Amerikaanse rechtsgeleerde en burgerrechtenactiviste Kimberlé Crenshaw. Zij legde de nadruk op het punt waar twee of meerdere assen van iemands bestaan elkaar kruisen. Crenshaw beschreef het schoolvoorbeeld van kruispuntdenken: het kruispunt geslacht (sex) en ras (race). Met haar theoretisch werk rond racisme en gendervraagstukken kwam ze tot de concepten van intersectionaliteit, intersectionele gerechtigheid en intersectionele discriminatie.

Kruispuntdenken en sociaal/burgerschapsmodel

Kruispuntdenken behandelde eerst vooral het kruispunt tussen gender en etniciteit. We zien de voorbije jaren dat er toepassingen zijn op veel meer kruispunten. En dus ook kruispunten met handicap, zoals gender en handicap, armoede en handicap, etniciteit en handicap.

Op zich sluit het kruispuntdenken heel goed aan bij het sociaal/burgerschapsmodel over handicap. Uitgangspunt is immers daarbij dat men de persoon met een handicap niet reduceert tot zijn handicap. De handicap is slechts één aspect van de persoon dat best niet overbelicht wordt. Handicap dus naast andere kenmerken, die best ook aan bod kunnen komen. Maar die, zoals kruispuntdenken ons leert, achterstelling kunnen versterken. Als een persoon met een handicap al moeite heeft om een goede job te vinden, dan is de kans groot dat het voor iemand met een handicap én een andere afkomst, dubbel zo moeilijk is.

GRIP zet in op het kruispuntdenken in de eigen werking

Kruispuntdenken blijft best geen louter theoretisch begrip, maar dient te resulteren in kruispuntpraktijken.

GRIP heeft zich hoe dan ook sinds haar ontstaan ingeschreven in een breder mensenrechtenverhaal. Zo hebben we steeds ingezet op samenwerking met andere gelijkekansenorganisaties zoals LEVL, Çavaria en het Netwerk tegen Armoede. De onderkenning van kruispuntdenken betekent een bijkomende motivatie voor deze samenwerkingen.

We vinden het ook noodzakelijk om stil te staan bij kruispuntdenken in de eigen werking. We willen alle personen in specifieke situaties erkennen en actief luisteren naar hoe hun verhaal gaat over het samenspel van verschillende dimensies. In tweede orde behoeden we onszelf voor blinde vlekken in onze eigen organisatie.

GRIP zet in op kruispuntdenen door:

• Uitwerken van interne beleidsnota kruispuntdenken (2021)
• Interne bespreking over kruispuntdenken, onder meer op de Denkgroep voorjaar 2022
• Deelname aan de stuurgroep van het project CuHeSa.
• Deelname aan project “Leven op het kruispunt” en LGTBI
• Focusgroep en screening binnen GRIP op het kruispunt handicap en LGTBI
• Verdere samenwerkingen met LEVL, Çavaria, Netwerk tegen Armoede,…
• Inzet op verband tussen handicap en armoede (doelstelling 4 uit ons meerjarenplan)