GRIP blijft bezorgd om de conceptnota VAPH

Vier maanden geleden publiceerden de Gids op Maatschappelijk Gebied en visie.net een artikel van GRIP over de aangekondigde hervormingen in de VAPH-sector. Daarin stond:

• Een stukje geschiedenis
• De nieuwe regering
• De conceptnota
• Wat vindt GRIP ervan.

Lees hier het integrale artikel. 

De Gids op Maatschappelijk Gebied en de artikels op visie.net zijn een initiatief van beweging.net: “een netwerk van organisaties. We versterken elkaar door samen te werken en we delen dezelfde onderligende waarden van duurzaamheid, solidariteit en sociale rechtvaardigheid. Samen met deze partners bouwen wij aan een sterk netwerk”. Bekijk hier welke organisaties deel uitmaken van beweging.net.

Wat vindt GRIP?

Jammer genoeg zijn we nog even bezorgd welke richting men wil uitgaan als voor de zomer. Daarom willen we onze visie nog eens onder de aandacht brengen en geven we hieronder het laatste deel van ons artikel weer.

"Is dit een antwoord op wat nodig is?

Centraal in de conceptnota staat de verwachting dat heel veel mensen passende ondersteuning kunnen vinden bij reguliere diensten en bij de rechtstreeks toegankelijke hulp. Alleen, mensen kunnen nu ook al hulpvragen stellen aan die diensten. Ze doen dat vaak ook, maar geven aan te weinig zelf te kunnen bepalen wie hen komt ondersteunen, waar, wanneer, waarvoor en op welke manier.

Dat lijkt misschien luxe voor wie geen handicap heeft, maar die zeggenschap is net essentieel. Daarover getuigden na de bekendmaking van de plannen verschillende mensen in de pers. Cor Van Damme kon dankzij een persoonlijke assistent naar de universiteit gaan en werd papa. Dat zijn ‘gewone dingen’ die reguliere diensten of rechtstreekse hulp evenwel niet voldoende kunnen ondersteunen.

Marleen Billen, al dertien jaar op de wachtlijst, heeft een niet-aangeboren hersenletsel en zegt: ‘Voor mij is het belangrijk dat ik zelf kan kiezen wie mij assisteert. Dat ik niet elke keer opnieuw moet uitleggen wat mijn noden zijn, dat ik die persoon vertrouw en dat die mij begrijpt.’ Onder meer door gebrek aan persoonlijke assistentie moest ze haar job bij de VDAB opgeven. 

Nu staan duizenden mensen met een VAPH-brief in de hand te wachten op Godot. Dat is geen perspectief, stelt de minister terecht. Dat klopt. Wat nodig is, is meer rechtszekerheid.

Een wettelijke verplichting voor de overheid om het budget vrij te geven waar de persoon nood aan heeft, kan een oplossing zijn. Mensen die een erkenning hebben voor een budget zouden dat meteen moeten krijgen. Zo kunnen ze met voldoende ondersteuning die ze zelf organiseren maximaal hun kansen benutten om te participeren in onze samenleving.

De nieuwe plannen breken echter voor heel wat mensen hun controle en keuzemogelijkheden over de ondersteuning af. De toegang tot persoonlijke assistentie wordt nog vernauwd. De regelgeving zal zo worden aangepast dat duizenden mensen wettelijk gezien minder aanspraak kunnen maken op een eigen budget, op maat van hun individuele nood. Dat is geen progressieve realisatie van het recht op ondersteuning, zoals het VN-verdrag voorschrijft. 

Globaal plan

Heel terecht stelt de minister dat alle sectoren en domeinen zich moeten aanpassen aan de noden van personen met een handicap. Dat is een belangrijk deel van het verhaal. Er moet inderdaad een globaal plan komen, over alle beleidsdomeinen heen, om de inclusie van personen met een handicap waar te maken. Maar dat is er nog niet.

Toch tonen de tijdslijnen in de conceptnota dat men de hervormingen snel wil doorvoeren. Denkt men dat alle domeinen op een paar jaar inclusief zullen worden? Zo vindt men dat persoonsvolgende budgetten te veel worden besteed aan vervoer. Maar het is niet zo simpel om het beleidsdomein Mobiliteit de ondersteuning bij vervoer te laten organiseren. De realiteit is dat het openbaar vervoer, het aangepast vervoer en aangepast taxivervoer niet aangepast, niet toereikend, niet flexibel, of veel te duur zijn.

Het departement Welzijn dreigt nu de bestedingsmogelijkheden in te trekken zonder goede en betaalbare alternatieven. Dat komt neer op een besparing, waarvan de kosten worden afgewenteld op de personen met een handicap zelf en op hun gezinnen. Ongetwijfeld zullen de cijfers op de wachtlijsten afnemen als de plannen worden uitgevoerd. Maar daarmee verdwijnen de noden niet.

Schaarse middelen 

Tegelijkertijd komt de vraag naar kostenefficiëntie met schaarse middelen telkens terug. Is het niet kostenefficiënter om diensten te financieren die meer mensen kunnen helpen, in plaats van in persoonlijke budgetten te voorzien? Natuurlijk is het belangrijk om kostenefficiënt te werken. Maar het is al lang duidelijk dat mensen met hun eigen budget juist heel kostenefficiënt omspringen. Ze halen er het maximum uit. Ze zetten het zo in dat ze zoveel en zo goed mogelijk hun ondersteuningsnoden ingevuld krijgen.

Dat geeft hen de meeste kansen op een gewoon leven en op participatie in onze samenleving. Het is niet aangetoond dat aanbodsgefinancierde diensten kostenefficiënter werken. Het is hoe dan ook niet rechtvaardig dat mensen met een handicap jarenlang de nodige ondersteuning ontberen. Net zomin is het rechtvaardig om hen het perspectief op een budget op maat en op persoonlijke assistentie te ontnemen, waardoor ze niet kunnen deelnemen aan de maatschappij. 

Als het argument luidt dat het schaarse geld moet verdeeld worden tussen alle mensen met een handicap zeg ik: nee, rechtvaardig zou zijn dat we mensen met een handicap dezelfde rechten gunnen als mensen zonder handicap. Dat voldoende ondersteuning en autonomie voor iedereen een recht is en geen gunst. Dat we afstappen van de idee dat ze al dankbaar mogen zijn voor elke hulp die ze krijgen.

Mensen met een handicap hoeven niet onderling solidair te zijn en daarom ondersteuningstekorten te aanvaarden. Nee, de hele samenleving moet solidair zijn. Overheidsmiddelen moeten in de eerste plaats gaan naar het verwezenlijken van een waardig leven, gelijke kansen en welzijn voor iedereen. Dat is een politieke keuze van de hele regering."