Wat vindt GRIP van het regeerakkoord?

Dat is de hamvraag die we ons stellen vanuit GRIP. De situatie is immers zo dat personen met een handicap nog vaak belanden in aparte scholen, aparte werkplaatsen, aparte wooninstellingen, apart vervoer, etc. en hiervoor hun natuurlijke netwerk (gedeeltelijk) moeten verlaten. Decennialang hebben we een parallelle ‘samenleving’ opgebouwd waar personen met een (bepaalde) handicap samen hun leven doorbrengen. Samen apart.

Dit gaat in tegen de mensenrechten zoals die in internationale mensenrechtenverdragen werden bekrachtigd. Ieder mens heeft recht om volwaardige burger te zijn. Een land als België en een regio als Vlaanderen hebben in principe genoeg middelen in handen om dit te kunnen waarmaken.

GRIP stelde vorige herfst haar Politiek Memorandum voor aan de politieke partijen en selecteerde ook een 12-tal speerpunten. In welke mate vinden we nu onze punten wel of niet terug in het regeerakkoord?

Algemeen

We zijn ontgoocheld dat men geen globaal plan voor inclusie en deïnstitutionalisering zal maken en uitvoeren. We lezen hier niets over in het regeerakkoord, ondanks de duidelijke noodzaak om op alle domeinen een beleid te gaan voeren dat een omslag naar inclusie actief ondersteunt. We lezen geen engagement of keuze in die richting, verbonden aan een uitvoering van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap.  We missen de brede reeks aan maatregelen voor inclusie die nodig is en zijn bezorgd dat er op sommige vlakken zelfs een negatieve evolutie kan optreden.

Mensen die uitkijken naar een inclusieve maatschappij voelen zich in de steek gelaten en het roept de vraag op of de nieuwe regering wel een volwaardige plaats wil geven aan mensen met een handicap, of dat ze het eerder oké vindt dat zij aan de zijlijn blijven staan. Worden we eindelijk volwaardige burgers of blijven we tweederangsburgers?

Hieronder kan je meer lezen over hoe we kijken naar de stukken over Werk, Media, Welzijn, Wonen, Onderwijs, en opkomen voor je rechten via Unia. We verdelen onze reactie in drie delen:

• We verwachten of hopen op een verbetering
• Gemengde verhalen
• We verwachten achteruitgang

Let op: dit is een analyse op basis van de tekst van het regeerakkoord, hoewel er ondertussen ook al mondelinge communicatie is gebeurd vanuit ministers . 

We verwachten of hopen op een verbetering

WERK

We kijken vol verwachting uit naar de toekomstige realisaties van minister van Werk Hilde Crevits. Speerpunt van GRIP over werk is de uitvoering van het decreet individueel maatwerk. Het doel van individueel maatwerk is te zorgen dat personen met een handicap voldoende ondersteuning hebben op de reguliere werkvloer. In het regeerakkoord wordt individueel maatwerk wel degelijk vernoemd dus dit stemt ons hoopvol.   

Het is ons nog niet helemaal duidelijk op welke manier men individueel maatwerk wil realiseren. GRIP vindt het belangrijk dat het toekomstige systeem zoveel mogelijk flexibiliteit laat om ondersteuning op maat te realiseren. Hiervoor kan men best de ondersteuning loskoppelen van de maatwerkbedrijven. Dit betekent dat er ook voor andere ondersteuners kan gekozen worden dan een ondersteuner vanuit een maatwerkbedrijf. We hopen dat de nieuwe regering ook deze open visie heeft op individueel maatwerk.

Een andere vraag is of individueel maatwerk enkel zal kunnen worden gebruikt door sommige personen met een handicap of dat er een bredere visie geldt. GRIP vindt dat alle personen met een handicap die willen werken en een begeleidingsnood op de werkvloer hebben, toegang moeten krijgen. Dus niet enkel voor personen die momenteel in een maatwerkbedrijf werken, of voor mensen die een ticket maatwerkbedrijf hebben. Er is een breed systeem van ondersteuning nodig om alle mensen de ondersteuning te bieden die ze nodig hebben om duurzaam aan het werk te gaan / blijven volgens eigen mogelijkheden.

Indien men hier niet voor zorgt krijgen we de werkzaamheidsgraad van personen met een arbeidshandicap (slechts 45,8% is aan het werk) nooit omhoog tot aan de werkzaamheidsgraad van mensen zonder arbeidshandicap (80,1%). En als men de algemene werkzaamheidsgraad (74,6% in 2018) echt wil optrekken tot 80% zoals in het regeerakkoord staat (of tot 78% zoals in latere communicatie gesteld), dan zal men ook meer mensen met een arbeidshandicap echte tewerkstellingskansen moeten bieden. 

Het regeerakkoord stelt ook dat de Vlaamse Overheid een voorbeeldrol wil opnemen voor de tewerkstelling van personen met een arbeidshandicap. Dit stemt positief maar we zijn ook benieuwd of dit zal lukken. Al jaren blijft men immers ver onder het streefcijfer van 3% tewerkstelling bij de Vlaamse Overheid (dit gaat over volwaardige jobs bij de Vlaamse Overheid zelf).

Verder zien we toch een knipperlicht over de visie op personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, of personen met een grote begeleidingsnood. Onze indruk is dat men de plaats van deze mensen ziet in de sociale economie, onze verwachting dat men hen  zal doorverwijzen naar de maatwerkbedrijven of verwachten dat zij een job zoeken in de maatwerkbedrijven. We willen hiervoor waarschuwen want men mag mensen niet verplichten tot segregatie. We wijzen op de noodzaak om toe te werken naar een inclusieve arbeidsmarkt.

MEDIA

In het hoofdstuk over Media missen we aandacht voor de noodzaak om een betere afspiegeling van de bevolking met een handicap op het scherm te krijgen, zowel bij de openbare als bij de commerciële omroep. Streefcijfers voor schermzichtbaarheid waren ons speerpunt, maar lijken ook komende legislatuur niet te worden aangenomen.

Ook blijven we op onze honger zitten wat betreft engagementen om de beeldvorming van personen met een handicap te verbeteren. De beeldvorming over personen met een handicap komt zelfs niet meer ter sprake. Nochtans is een juiste kijk op handicap een belangrijke hefboom voor inclusie.

Toch hebben we hoop dat de nieuwe minister Benjamin Dalle ervoor open staat om hier een beleid te ontwikkelen. Het opmaken van een nieuwe beheersovereenkomst vormt een eerste opportuniteit.

Verwachtingen naar diversiteit kunnen zowel gesteld worden aan de VRT als aan de commerciële zenders.

Gemengde verhalen

WELZIJN

Het is ook voor GRIP duidelijk dat 270 miljoen euro extra personen met een handicap geen recht op ondersteuning zal geven. Om een leven in de samenleving mogelijk te maken is er tijdig de nodige ondersteuning nodig. Momenteel zitten we in een wachtlijstencrisis die ook de omslag naar een inclusieve samenleving lamlegt. Om zelfstandig te wonen, naar school te gaan, te gaan werken hebben sommige mensen gewoonweg persoonlijke assistentie nodig. Door dit jarenlang te ontberen, geraken zij, hun familie en hun financiële middelen uitgeput. Wanneer alle draagkracht op is, is een plaats in een instelling soms het enige alternatief. Op het uiterste moment, als er absolute nood is, komt er dan wel overheidsgeld. We vragen ons af hoe Wouter Beke dit crisissysteem zal kunnen omdraaien. Het terugdringen van de wachtlijsten zoals opgenomen in het regeerakkoord zien we ook deze legislatuur niet gebeuren.     

Positief vinden we dat de budgetten gekoppeld zullen blijven aan de personen zelf. Dit principe zorgde voor een loskoppeling van de budgetten van de instellingen en meer mogelijkheden om zelf te kiezen waar en aan wie je je budget aan besteedt. We zeggen daarmee niet dat het systeem van de persoonsvolgende financiering niet verbeterd kan worden.

Lichtpuntje is verder het voornemen om ook voor minderjarigen de financiering te hervormen naar een persoonsvolgende financiering, bij monde van een zinnetje over uitvoering van het Besluit van de vorige Vlaamse Regering hierover. Dit zal meer mogelijkheden geven aan ouders om een ondersteuningsbudget te krijgen en echte kansen te krijgen om hun kind inclusief te laten opgroeien.

Anderzijds vinden we het onbegrijpelijk dat er geen woord staat over het verlagen van de wachttijd voor PAB bij kinderen en jongeren die oploopt tot 15 jaar. Het is veel gemakkelijker om aan bv collectieve dag- of nachtopvang te geraken (wachttijd gemiddeld 1 jaar en 2 maanden) dan aan een Persoonlijke AssistentieBudget (PAB) voor inclusie (gemiddeld 4 jaar en 9 maanden). Dit sleept al jaren aan en staat volkomen haaks op de filosofie om mensen langer thuis te laten wonen (voor ouderen wel, voor kinderen niet?!) We hopen vurig dat de nieuwe minister van Welzijn Wouter Beke de moed heeft om dit het eerste jaar recht te zetten.  

We pleiten verder onder meer voor een verbetering van de subsidiëring voor wie kiest voor cash budget om er in de maatschappij mee te wonen en te participeren. Nu wordt voor hen veel minder geld uitgetrokken dan wanneer ze zouden kiezen voor een voucher en een plaats in een collectieve wooninstelling. Ook hier lezen we niets over in het regeerakkoord.

WONEN

In het hoofdstuk over wonen zitten positieve elementen maar we missen ook veel. Voorts zijn er ook bepalingen waarvan we negatieve effecten verwachten. Ook dit is dus een gemengd verhaal.

Positief is het zinnetje dat men meer middelen wil vrijmaken voor meer aangepaste sociale woningen. Dit is goed want er zijn nog veel te weinig aangepaste sociale woningen. Mensen met een handicap die een toegankelijke woning nodig hebben, ondervinden dus nog meer drempels dan anderen om een geschikte betaalbare woning te vinden.

GRIP plaatst wel twee kanttekeningen: 1/het is niet duidelijk over hoeveel ‘meer’ middelen en het gaat en over hoeveel ‘meer’ aangepaste sociale woningen. 2/het huidige aanbod aan sociale woningen is veel en veel te laag. De plannen in het regeerakkoord voldoen niet om dit te verbeteren. We zullen bij minister  Matthias Diependaele niet pleiten voor een verdeling van de schaarste ten voordele van personen met een handicap, maar wel voor minder schaarste EN aandacht voor aangepastheid.

Ook op de privé-markt is het aanbod aan aangepaste woningen klein. We missen maatregelen om hier iets aan te doen. Ook algemeen blijven we op onze honger zitten hoe men de betaalbaarheid van de woningen gaat verbeteren. Hoe moeten mensen met een lagere inkomenspositie (en veel mensen met een handicap zitten in die situatie) de hoge huurprijzen en huizenprijzen betalen?

We waarschuwen ook voor principes als de binding aan de locatie die ook nadelig kunnen zijn voor personen met een handicap. Wie naar een andere gemeente verhuisde (bv omdat daar een voorziening was, omwille van een tijdelijke toegankelijkere woning, omwille van een betaalbare huurwoning,…) zal op deze maatregel botsen.

We verwachten achteruitgang

UNIA

GRIP is bezorgd om de plannen van de Vlaamse regering om uit Unia te treden. We vrezen een aantal negatieve effecten van deze beslissing. We verwachten dat het ook voor personen met een handicap nog ingewikkelder zal worden om een melding van discriminatie te doen. Momenteel kan je voor alle thema’s terecht bij Unia, zowel federale (bv NMBS) als Vlaamse (scholen).

Zal je in de toekomst voor sommige gevallen van discriminatie moeten aankloppen bij het Vlaamse instituut, voor andere bij Unia? Wat zal er gebeuren met de 13 lokale meldpunten discriminatie van Unia in Vlaanderen? Zullen die verdwijnen of zal men er in de toekomst ook enkel voor Vlaamse bevoegdheden terechtkunnen? We verwachten ook dat het meer zal kosten om een apart Vlaams instituut op te richten. We missen voldoende onderbouwde argumentatie voor de beslissing.

ONDERWIJS

Als we het hoofdstuk onderwijs lezen in het regeerakkoord, is onze indruk dat de nieuwe regering aanstuurt op een omkering van het inclusieproces en het terugschroeven van het inschrijvingsrecht. “Een realistische en pragmatische invulling van begeleiding van kinderen met zorgnoden: gewoon onderwijs indien mogelijk, buitengewoon onderwijs indien nodig” en elders zelfs in omgekeerde volgorde: “buitengewoon onderwijs indien nodig, inclusief onderwijs indien mogelijk”. Dit is de nieuwe slogan waarop de nieuwe minister van Onderwijs Ben Weyts waarschijnlijk zijn beleid zal baseren.

We zijn dus zeer bezorgd over de toekomstige mogelijkheden om tot een inclusief onderwijssysteem te komen. We vinden het zeer verontrustend dat essentiële mensenrechtenverdragen hierrond zoals het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap niet gerespecteerd worden noch vernoemd.

De tool om inclusief onderwijs waar te maken, namelijk het M-decreet, plant men af te schaffen, nog voordat het tijd heeft gehad om voldoende resultaat te laten zien. Wat het nieuwe begeleidingsdecreet zal inhouden en in hoeverre het zal verschillen van het M-decreet is momenteel onduidelijk.

We hopen wel dat de evaluatie van het nieuwe ondersteuningsmodel kan resulteren in een verbetering van de ondersteuning voor leerlingen en leerkrachten.

Wat wel duidelijk is, is dat het M-decreet momenteel onverkort van kracht blijft. Dat betekent dat het ook correct moet worden toegepast door scholen zoals het zoeken naar redelijke aanpassingen indien nodig. We hopen dat de minister hierover duidelijk en correct communiceert.

Verdere stappen

Momenteel worden de kabinetten samengesteld en werkt men aan de beleidsnota’s en beleidsbrieven. Een beleidsnota geeft weer wat de minister de komende vijf jaar op haar / zijn beleidsdomein zal doen. Een beleidsbrief (nu die voor 2019-2020) geeft het plan voor het komende jaar weer. Beleidsnota’s en beleidsbrieven kunnen concreter aangeven wat de plannen zijn, waar het regeerakkoord op veel vlakken nog vager geformuleerd is / kan zijn.

We hebben een aantal ministers gevraagd om onze aandachtspunten te beluisteren. Sommige aandachtspunten staan niet in het regeerakkoord, maar kunnen mogelijk wel worden opgenomen de komende jaren. We willen ook graag horen hoe de ministers de uitwerking van het regeerakkoord zien en er een gesprek over opstarten. We rekenen er op dat de betreffende ministers / kabinetsmedewerkers hier even tijd voor willen uittrekken.