Rapport ‘Evaluatie van het nieuwe ondersteuningsmodel’

Onderwijs

In september 2019 legde de Commissie Struyf, een onafhankelijke commissie van experten en academici, het rapport ‘Evaluatie van het nieuw ondersteuningsmodel’ voor aan het Vlaams Parlement.

Het rapport werd eind januari 2020 vrijgegeven. De stuurgroep ondersteuningsmodel kreeg op woensdag 29 januari toelichting door professor Struyf en op woensdag 11 maart heeft ze het rapport toegelicht in de Commissie Onderwijs waarna de commissieleden vragen konden stellen.

Met dit artikel willen we voornamelijk informeren over de inhoud. De reflectie van GRIP op het artikel volgt later.

Evaluatiedoel

Bij de invoering van het nieuw ondersteuningsmodel werd decretaal vastgelegd dat het model na 2 schooljaren dient geëvalueerd te worden. De evaluatie heeft beleidsleren als doel en dit op 2 niveaus:

op het niveau van beleid
op het niveau van de organisatie en werking op het terrein

Evaluatie-aspecten

Om deze doelstelling te bereiken werden volgende evaluatie-aspecten vastgelegd door het Vlaams Parlement:

het gehanteerde verdelingsmechanisme
de doelmatige aanwending van de middelen
de personeelseffecten
de ondersteuning in de klas voor de leerling en de leerkracht
de leerlingenbewegingen

Toenmalig Vlaams minister voor Onderwijs Hilde Crevits heeft hieraan nog een evaluatie-aspect toegevoegd:

de ervaringen van leerlingen en ouders met de ondersteuning

Kanttekeningen

De Commissie maakt echter wel een aantal kanttekeningen bij de evaluatie:

de beschikbare tijd voor de evaluatie was beperkt
het ondersteuningsmodel is/was nog in volle evolutie
de korte tijdspanne waarop de evaluatie werd gevraagd heeft ook een invloed op de beschikbaarheid van data en inzichten.

Positieve punten huidig ondersteuningsmodel

Na elk hoofdstuk heeft de Commissie een aantal aandachtspunten en conclusies geformuleerd. Hieruit hebben ze de volgende positieve punten gedistilleerd.

Bundeling en uitbreiding van middelen voor ondersteuning
Leerkracht- en teamgerichte ondersteuning op de klasvloer, naast leerlinggerichte ondersteuning
Uitwerking op korte termijn van het ondersteuningsmodel in de praktijk
Ruime aandacht voor expertisedeling en -ontwikkeling binnen de ondersteuningsteams
Opportuniteiten voor het buitengewoon onderwijs
Opportuniteiten tot gezamenlijke visieontwikkeling en intensievere regionale samenwerking
Gelijke financiering voor leerlingen met een verslag type 2, 4, 6 of 7 in het gewoon en buitengewoon onderwijs.

Knelpunten huidig ondersteuningsmodel

Er worden na elk hoofdstuk ook vele knelpunten geformuleerd die de Commissie samenvat als volgt:

Het ondersteuningsmodel mist een stevige basis (van brede basiszorg en verhoogde zorg in scholen voor gewoon onderwijs)
Het design van het ondersteuningsmodel is complex
Het design houdt risico’s in voor de bestendiging van de handelingsverlegenheid in het gewoon onderwijs
Het design houdt risico’s in voor budgettaire beheersbaarheid en leidt tot ongelijke behandeling
Er is wantrouwen in beschikbaarheid van ondersteuningsmogelijkheden
De samenwerking tussen partners in ondersteuning is weinig efficiënt
De prestatieregeling voor ondersteuners is onaangepast aan de realiteit van het ondersteuningsmodel
Ondersteuningsnetwerken missen een beleidsmatige pijler
Een gezamenlijke visie ontbreekt
Een toekomstperspectief voor ondersteuners ontbreekt.

Aanbevelingen

Na elk hoofdstuk staan er een aantal aanbevelingen met betrekking tot dat hoofdstuk. Die zijn als volgt samen te vatten:

Zorg voor sterke scholen gewoon onderwijs die verantwoordelijk zijn voor het beleid op leerlingenbegeleiding en dit door de brede basiszorg en de verhoogde zorg te versterken via:
- een meer expliciet en (pro-)actieve rol uit te bouwen voor de pedagogische begeleidingsdienst;
- het versterken van schoolteams met (para)medische, sociale, psychologische en orthopedagogische profielen;
- professionalisering;
- kwaliteitstoezicht.
Maak een eenvoudig, duidelijk transparant ondersteuningsmodel
Faciliteer efficiënte samenwerking en transparante communicatie
Voorzie continue, stabiele en kwaliteitsvolle ondersteuning op maat die ten goede komt aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en hun leerkrachten
Zorg voor een autonoom personeelsbeleid voor ondersteunersteams
Blijf inzetten op professionele ontwikkeling zowel voor ondersteuners als voor personeelsleden gewoon onderwijs
Betrek ouders en leerlingen als gelijkwaardige partner
Werk naar aan een kwaliteitsvolle werkwijze voor de toekenning van ondersteuning.

Toekomst

De Commissie is van oordeel dat het huidige ondersteuningsmodel op zijn minst dient geoptimaliseerd te worden om volgende knelpunten weg te werken door:

Het model om te buigen naar 1 spoor in plaats van 2 sporen
Het financieringsmechanisme te optimaliseren
Van Ondersteuningsnetwerken netoverstijgende samenwerkingsverbanden te maken
Ondersteuningsnetwerken los te koppelen van buitengewoon onderwijs.

Het advies van de Commissie gaat zelfs nog een stapje verder. Ze raadt namelijk aan om een denkoefening op te starten over mogelijke alternatieve modellen omdat ze vreest dat het optimaliseren van het huidige model niet alle knelpunten in voldoende mate zal wegwerken. In dit nieuwe model ziet ze dan ook graag dat:

Piste 1: De middelen voor ondersteuning toegekend worden aan scholen voor gewoon onderwijs of scholengemeenschappen zodanig dat scholen voor gewoon onderwijs eindverantwoordelijkheid hebben over het volledige zorgcontinuüm
Piste 2: CLB-medewerkers, ondersteuners en competentiebegeleiders samen 1 entiteit vormen
De noodzakelijke randvoorwaarden geïdentificeerd worden
De voor- en nadelen afgewogen worden
Stapsgewijze implementatie
Helder en (politiek) gedragen doel op lange termijn.