Persoonlijke Assistentie 20 jaar: Dominiek en Lana

15 december 2000: Met het PAB-besluit opende de toenmalige Vlaamse Regering de weg naar vrijheid en inclusie. Dominiek: "Het was voor mij een openbaring."

Campagne 20 jaar Persoonlijke Assistentie

Op 15 december 2000 keurde de toenmalige Vlaamse Regering het Besluit op het Persoonlijke AssistentieBudget (PAB) goed. Dit is een eigen budget voor ondersteuning zodat personen met een handicap zelf persoonlijke assistentie kunnen organiseren. Persoonlijke assistentie bleek in de afgelopen 20 jaar een van de belangrijkste hefbomen voor inclusie. We vieren dus een belangrijke verjaardag in Vlaanderen: 20 jaar persoonlijke assistentie!

Ondertussen werd voor volwassenen met een handicap het PAB vervangen door een Persoonsvolgend Budget (PVB). Maar ook hiermee kan je zelf persoonlijke assistentie organiseren.

Met een reeks persoonlijke getuigenissen zal GRIP in dit verjaardagsjaar persoonlijke assistentie in de kijker zetten.

Dominiek en Lana bijten de spits af.

Dominiek en Lana

Dominiek en Lana leerden elkaar 5 jaar geleden kennen op Rock for Specials. Dominiek en Lana hielpen op het festival als vrijwilliger. Dominiek bestelde bij Lana frietjes aan het frietkraam, en zo ging de bal aan het rollen. Ondertussen is Lana 5 jaar persoonlijk assistent bij Dominiek en ondersteunt ze hem in zijn zelfstandigheid, dromen en verlangens.

Dominiek

GRIP: Dominiek, hoe lang maak jij al gebruik van persoonlijke assistentie?

Dominiek: Al meer dan 16 jaar. Ik ben de eerste persoon met een verstandelijke beperking die een persoonlijke assistentie budget kreeg in Vlaanderen. Ik was toen al rond de 40 jaar. Toen werd ook mijn netwerk geboren. Zij ondersteunen me bij mijn zelfstandig leven. Ik koester nog steeds het geboortekaartje van mijn netwerk (zie foto’s).

GRIP: Je hebt lang in een voorziening gewoond. Hoe belangrijk is persoonlijke assistentie geweest om zelfstandig te gaan wonen?

Dominiek: Heel belangrijk. Het is niet alleen kwestie van een betaalbaar huis te vinden. Je moet ook aan de juiste ondersteuning geraken. Zonder persoonlijke assistentie zou het niet lukken.

GRIP: Het lijkt me een hele grote stap. Heel spannend ook?

Dominiek: Ook de steun van mijn goede vriend Jan-Jan is enorm belangrijk geweest. Hij heeft ook mee geholpen mensen rondom mij te verzamelen die samen als mijn netwerk helpen om grote en kleine keuzes te maken in mijn leven.

Jan-Jan is gestorven, maar mijn netwerk bestaat nog om mij te steunen.

GRIP: Heeft persoonlijke assistentie voor jou veel veranderd?

Dominiek: Ik zal nooit de dag vergeten dat de brief kwam van het Vlaams Fonds met de boodschap dat ik een PAB kreeg. Het Vlaams Fonds is de vroegere naam van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap. We hebben toen een artikel in de streekkrant gezet ‘Dominiek zoekt een persoonlijk assistent’. De sollicitaties gingen door in de voorziening.

GRIP: Kan je door je persoonlijke assistentie meer je eigen leven leiden?

Dominiek: Het was voor mij een openbaring. Ik kon eindelijk de dingen doen die ik zelf wou, er werd niet steeds over mijn hoofd beslist door anderen. Ik kon naar GRIP gaan, alleen zijn, met mensen in contact komen, participeren in een filmclub, op tv kijken naar wat ik wil, eens op café gaan, een eigen vzw oprichten, zelf op reis gaan, naar een congres gaan over rechten voor mensen met een beperking met Onze Nieuwe Toekomst (ONT), een eigen handelingsplan ontwikkelen met Jan-Jan, kortom mijn eigen dromen realiseren.

GRIP: Wat betekent een persoonlijk assistent nu voor jou?

Dominiek: Mijn persoonlijk assistent is voor mij een vertrouwenspersoon. Ik kan erop rekenen dat wanneer ik dingen tegen haar vertel dat die niet verder gaan. Zeker wanneer het gaat over relaties, een thema waar ik veel mee bezig ben. Ze ondersteunt me in het leggen van contacten, bijvoorbeeld bij het schrijven van een brief of mail. Mijn assistent helpt ook om te verwoorden wat ik voel. Ze ondersteunt me bij de projecten die ik wil uitwerken, bij het schrijven van een boek, opdrachten met studenten, lesgeven, een spel ontwikkelen, enzo veel meer.

GRIP: Een persoonlijk assistent is voor jou iemand bij wie je je goed voelt?

Dominiek: Ja, iemand waarbij ik een eerlijk antwoord krijg als ik een vraag heb. Dat die persoon elke vraag serieus neemt en de vraag niet negeert, maar er iets mee doet. Welke vraag het ook is, een vertrouwenspersoon gaat op zoek hoe hij/zij aan de slag kan gaan met je vraag. Bijvoorbeeld, als ik iets niet begrijp, dan vraag ik het aan mijn vertrouwenspersoon. Als het dan nog niet voldoende duidelijk is, gaan we verder op zoek. Bijvoorbeeld door naar de bib te gaan, op te zoeken op internet, of andere mensen te bevragen.

Ik vind het ook heel belangrijk dat mijn persoonlijke assistent mijn voorkeur ook duidelijk maakt aan andere mensen, en hiermee rekening houdt. Ik voel me bijvoorbeeld niet gemakkelijk bij een mannelijke arts. Mijn vertrouwenspersoon weet dit en zal dus ook een afspraak maken bij een vrouwelijke arts.

GRIP: Persoonlijke assistentie betekent dat je zelf je persoonlijk assistent kan kiezen. Hoe belangrijk is dat voor jou?

Dominiek: Voor mij is het heel belangrijk dat je zelf kan kiezen wie je persoonlijk assistent is. Het is iemand bij wie je je goed voelt, iemand die je in vertrouwen kan nemen, en dat heb je niet bij iedereen. Vroeger woonde ik in een instelling en daar was dat wel anders.

GRIP: Hoezo?

Dominiek: In de instelling kon je je vertrouwenspersoon zelf niet kiezen, en dat vond ik heel jammer. Je kon hier wel over in gesprek gaan als je ruzie had met je vertrouwenspersoon, maar de groepsverantwoordelijke nam de beslissing.

GRIP: Als je een persoonlijk assistent aanwerft, dan hou je sollicitatiegesprekken. Waar let je op bij mensen die komen solliciteren?

Dominiek: Dat ze mijn ideeën volgen. Als ik een project wil uitwerken, vind ik het belangrijk dat ze me daarin volgen, en het ook belangrijk vinden. Assistenten mogen ook hun ideeën naar voren brengen, maar uiteindelijk beslis ik. Ik let er ook op hoe de sollicitanten met mij omgaan: kijken ze naar mij tijdens de sollicitatie, stellen ze vragen aan mij, of richten ze zich naar de assistent die er bij zit. Ik let er ook op dat de communicatie vlot loopt, dat ze dingen begrijpbaar kunnen uitleggen. En dat ze met de computer kunnen werken.

GRIP: Wat heb je al allemaal gedaan de afgelopen jaren dankzij onder meer je persoonlijke assistentie?

Dominiek: Een film maken, een boek schrijven over mijn levensverhaal, een vorming maken over relaties en seksualiteit bij mensen met een beperking, taken met studenten orthopedagogiek, eigenlijk al mijn ideeën die ik wil uitwerken.

GRIP: Personeelsuren, dat kost wel wat. Hoe betaal je het loon van Lana?

Dominiek: Ik betaal mijn persoonlijke assistent met een budget dat enkel bedoeld is voor mijn ondersteuning. Vroeger heette dit Persoonlijke AssistentieBudget, nu heet het Persoonsvolgend Budget. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap stort dit geld op een aparte rekening.

GRIP: Hoe zou je dit budget nog kunnen besteden en waarom kies je daar niet voor?

Dominiek: Voor assistentie om uit eten te gaan, uitstapjes te doen, een eigen vzw oprichten,… Ik kies er niet voor omdat ik anders mijn assistenten niet kan betalen voor de dingen die ik nog belangrijker vind.

GRIP: Stel dat de Vlaamse Regering je maar een stuk ondersteuningsbudget zou geven, dus een veel te klein ondersteuningsbudget, hoe zou je leven er dan uit zien?

Dominiek: Dan zou het terug zijn zoals in de instelling. Dan zou ik mijn assistenten niet meer kunnen betalen en zouden ze een andere job zoeken. Dan vallen mijn projecten in het water, kan ik mijn administratie niet meer doen, heb ik geen ondersteuning meer bij mijn financiën,.. Dan is het zoals in de instelling en daar wil ik niet naartoe, dan mogen ze me onmiddellijk een spuitje geven.

Lana

GRIP: Lana, wat betekent persoonlijke assistent zijn voor jou?

Lana: Voor mij betekent persoonlijke assistentie afstemming. Mee gaan op het ritme van iemand anders, mee gaan in de dromen en verlangens van een andere persoon, om deze zo optimaal mogelijk te ondersteunen.

GRIP: Is het een uitdagende job?

Lana: Deze afstemming vraagt voor mij geduldig zijn, en een evenwicht zoeken tussen wat mogelijk is en de dromen van Dominiek.

GRIP: Is het ook voor de persoonlijke assistent belangrijk dat het goed klikt?

Lana: Persoonlijk vind ik dat onze band gedurende de jaren enorm gegroeid is. Waar ik Dominiek in het begin als een ‘werkgever’ beschouwde, is hij ondertussen eerder een vriend, en ook een vertrouwenspersoon geworden voor mij.

GRIP: Wat motiveert jou in deze job?

Lana: De warme persoon van Dominiek, het gevoel dat je een verschil maakt, de dichte relatie, een vertrouwenspersoon zijn, het werken in een klein team, veel vrijheid.

GRIP: Kan je je persoonlijk ontwikkelen in deze job?

Lana: Het voelt enorm fijn om te ervaren dat iemand jouw ondersteuning zo waardeert en dat je belangrijk bent in het leven van een ander. Ik heb als persoonlijke assistent al veel geleerd van Dominiek, om de dingen te nemen zoals ze komen, het belang van een warme knuffel, en de vlotte manier waarop Dominiek met mensen contact maakt en samenwerkt.

GRIP: Dat is boeiend voor jou?

Lana: Ja. Hij slaagt er elke keer opnieuw in om anderen te enthousiasmeren om mee te stappen in een project. Voor mij gaat het dus om een wisselwerking, we leren van elkaar en gaan samen op zoek.

GRIP: Is de job van persoonlijke assistentie voor iedereen weggelegd, denk je?

Lana: Het is een precair statuut, het is moeilijk om voltijds als persoonlijk assistent aan de slag te gaan. Daarom combineer ik het ook met een andere voltijdse job, wat het soms extra uitdagend maakt en flexibiliteit vraagt. Ik denk dat iedereen een waardevolle assistent kan zijn. Ik denk dat het vooral belangrijk is dat het klikt, dat je elkaar kan aanvoelen en op elkaars tempo kan werken. Het gaat vooral over de verbondenheid, ‘de klik’ met iemand.

GRIP: Is de job van persoonlijk assistent volgens jou voldoende bekend?

Lana: Ik denk dat de job wel voldoende bekend is binnen het orthopedagogische werkveld. Daarbuiten denk ik dat dat minder het geval is. Nochtans denk ik dat mensen met eender welke achtergrond een waardevolle assistent kunnen zijn en dat de job wat meer bekendheid verdient. Het zou mooi zijn als de positieve aspecten van persoonlijk assistent meer in de kijker komen te staan.