“Na 27 jaar zijn we nog steeds pioniers”

Op 11 november 2022 vond de 51ste Vrouwendag plaats, georganiseerd door collega gelijkekansenorganisatie Furia vzw (het vroegere Vrouwen Overleg Komitee). Net als de vorige jaren was ook Persephone aanwezig.

Persephone is de vrouwenbeweging van mensen met een handicap. Of moeten we zeggen de handicapbeweging van de vrouwen? We maakten van de gelegenheid gebruik om een van de trekkers, Ann Van den Buys te interviewen. 

 Ann Van den Buys: Persephone is in de eerste plaats een vrouwenvereniging. Daarom gebruiken we in ons logo een kleiner lettertype voor het laatste deel van onze naam. We zitten daarmee op dezelfde golflengte als jullie: de h is bij jullie ook klein. Er is wel een verschil met GRIP: onze beweging wordt 100% gedragen door ervaringsdeskundige vrijwilligers. 

Net als jullie, maken we een punt van positieve beeldvorming. Net als bij jullie staan bij ons belangenbehartiging en sensibilisatie bovenaan. Wij hebben het dan over recht op moederschap, op interessant werk (wij zijn niet tevreden met 'doe jij je huishouden maar'), op veiligheid, .... Dat zijn al 27 jaar lang onze thema's. Toen we daar in 1995 mee begonnen, waren we pioniers ... en dat zijn we nog steeds! In Vlaanderen en Wallonië hebben we geen zusterverenigingen. In Brussel hebben we sinds april dit jaar een zustervereniging: F.R.i.D.A. 

GRIP: Persephone brengt al een heel aantal jaren de problematiek van geweld op vrouwen met een handicap onder de aandacht. Hoe doen jullie dat, en heb je iets zien veranderen in al die jaren?

Ann Van den Buys: We organiseren workshops weerbaarheid en zelfverdediging op maat. Wij hebben een vaste lesgeefster die opgeleid is om zelfverdediging te geven aan vrouwen met een handicap. Deelneemsters staan na afloop versteld over wat ze WEL kunnen. 

Belangenbehartiging en sensibilisatie doen we vooral via onze boeken over geweld (zie Geweld tegen vrouwen met een handicap - Persephone vzw en Geweld tegen vrouwen met een handicap Deel 2 - Persephone vzw). Die sturen we met begeleidend schrijven naar politici, justitie en slachtofferopvang. Elke keer als er een nieuwe regering gevormd wordt en jaarlijks enkele dagen voor 25/11, de Internationale Dag tegen Geweld op Vrouwen. De boeken zijn vertaald in het Frans en het Engels, zodat we ze kunnen verspreiden in gans België en Europa. Het eerste belicht onder andere de ontoegankelijkheid van vluchthuizen. Het eindigt met de vraag naar wetenschappelijk onderzoek. Het tweede beschrijft het wetenschappelijk onderzoek dat orthopedagoge Caroline Tack voor ons deed en gaat na hoe het VN Verdrag inzake de rechten van  Personen met een Handicap kan worden ingezet om deze stereotypen uit de wereld te krijgen – het eerste onderzoek hierover in Vlaanderen. Daar vloeien onze knelpunten en aanbevelingen uit voort.

Groeiende aandacht

Ann Van den Buys: We worden steeds meer bekend en ook erkend om onze expertise over het kruispunt gender en handicap. Dat is belangrijk om dingen in beweging te kunnen zetten. Onze boeken werden als uitgangspunt gebruikt voor 3 wetenschappelijke onderzoeken over vrouwen met een handicap in België en Nederland. Daarover kan je meer lezen op onze website. Er is nu ook door studenten criminologie een nieuw onderzoek afgerond. Daarover kan je meer lezen op de site van de Wetenschapswinkel. Er is dus absoluut groeiende aandacht uit academische hoek. Het geeft voldoening om hier mee toe aangezet te hebben.

De toegankelijkheid van  slachtofferhulp in het algemeen en van de vluchthuizen in het bijzonder is verbeterd, ook al is ze nog lang niet ideaal. Toen we begonnen, was er in gans Vlaanderen maar één opvanghuis rolstoeltoegankelijk. Men DACHT er gewoon niet aan dat ook vrouwen met een handicap slachtoffer konden zijn van partnergeweld! Dankzij onder andere onze briefschrijfacties groeide de aandacht voor dat probleem. Als vluchthuizen nu subsidies willen voor verbouwingen, moeten ze werk maken van toegankelijkheid.

Toch blijven er nog veel drempels, ook mentaal. Het idee “Hulpverleners zijn brave mensen” leeft nog heel sterk. Net als “Vrouwen met een handicap zijn aseksueel” en “Vrouwen met een verstandelijke handicap weten niet goed wat er gebeurt.” Wie in de slachtofferhulp werkt, is meestal niet vertrouwd met het aspect handicap. Dat is een groot knelpunt.

In 2019 vroeg het IGVM (Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen ) naar onze knelpunten en aanbevelingen met betrekking tot gendergerelateerd geweld. Die maken nu deel uit van het NAP (Nationaal Actieplan Gendergerelateerd Geweld  ) voor de periode 2020-2024. En we namen deel aan een rondetafel van de Raad van Europa voor de verenigingen die werken rond geweld tegen vrouwen. Men neemt ons serieus op Europees niveau. Daar mogen we trots op zijn! 

Ook politici weten ons steeds meer te vinden. In 2021 zochten 3 politici contact met ons om te luisteren naar onze expertise: Karine Lalieux, federaal minister van maatschappelijke integratie, belast met armoedebestrijding en personen met een handicap; Bart Somers, Vlaams Viceminister-president en Vlaams minister van Samenleven en Binnenlands Bestuur en Sarah Schlitz, federaal staatssecretaris voor gendergelijkheid, gelijke kansen en diversiteit. Sarah Schlitz kwam zelfs op bezoek in Antwerpen tijdens de cursus weerbaarheid en zelfverdediging. Ze was de eerste politica die ons bezocht. Ze schreef een nieuw NAP (Nationaal Actieplan Gendergerelateerd Geweld ) voor de periode 2021-2025 waarin de financiering van empowerment voor vrouwen met een handicap, inclusief zelfverdediging genoemd wordt als één van de sleutelmaatregelen voor preventie van geweld. Eindelijk! 

GRIP: Deze zomer las ik op sociaal.net een artikel over seksueel geweld bij vrouwen met een handicap. Komt er stilaan ook wat meer aandacht bij diverse media?

Ann Van den Buys: Dat artikel op sociaal.net is best veel gelezen. Het is opgesteld op basis van getuigenissen van vrouwen met een handicap. Ik vind wel dat er iets meer aandacht komt bij media. Er zijn wel wat journalisten die onderzoek doen: bij de VRT naar seksueel geweld tegen vrouwen met een handicap, bij VTM naar seksueel grensoverschrijdend gedrag door onder andere zorgverleners bij mensen met een verstandelijke beperking, en de New York Times onderzoekt zelfs gedwongen sterilisatie bij vrouwen met een handicap in België en de rest van Europa. Deze journalisten zoeken dan contact met ons binnen het kader van hun onderzoek.

Mensenrechtenverdragen

Ann: Als het gaat over de mensenrechten van vrouwen met een handicap is het belangrijk om ook te kijken naar het Internationaal Verdrag voor de uitbanning van alle vormen van vrouwendiscriminatie. Heel recent nog maakte CEDAW, dat is het Comité van de Verenigde Naties dat toeziet op de uitvoering van dat verdrag, een evaluatie op over België . Wij werden geconsulteerd door Unia dat een verslag indiende vanuit het perspectief van meervoudige discriminatie, met name het snijpunt tussen gender en handicap.

In feite zijn we heel actief op alle niveaus. Dit jaar wisten zelfs een viertal Franstalige diensten ons te vinden voor bijdrages aan congressen, studiedagen, sensibilisering van professionals en kennis van overlegplatformen. Kortom, we staan op de kaart!

GRIP: Nochtans draaien jullie 100% op vrijwilligers.

Ann Van den Buys: Wij krijgen geen subsidies van het beleid.  Sarah Schlitz heeft al wel eens gezegd dat ze wil nagaan of ze ons kan subsidiëren als gespecialiseerde vormingsinstelling. We hebben nog niet opgezocht aan welke voorwaarden we dan moeten voldoen. We stellen vast dat beleidsmakers sinds 2019 – en vooral sinds 2021 – hun oor sowieso wel te luisteren leggen bij ons.

GRIP: Ben je tevreden over hoe het vooruit gaat met de mensenrechten van vrouwen met een handicap?

Ann Van den Buys: Ik ben blij dat we met Persephone duidelijk een verschil konden en kunnen maken. We zijn echter nog lang niet waar we moeten zijn. Nog veel meer vrouwen met een handicap zouden moeten beseffen dat weerbaarheid en zelfverdediging binnen hun mogelijkheden liggen, dat ze recht hebben op interessant werk, dat moederschap vaak WEL haalbaar is,… Kortom dat ze een volwaardige rol kunnen spelen in de maatschappij.  Zij vinden inspiratie in onze boeken. En beleidsmakers zouden nog meer oog moeten hebben voor de specifieke situatie van vrouwen met een handicap. Ook zij vinden inspiratie in onze boeken!

GRIP: Tot slot: enorm veel mensen worden geconfronteerd met uitsluiting. Furia wees ook deze Vrouwendag weer op het belang om de verschillende strijden met elkaar te verbinden. De strijd van de ene groep is verbonden met die van de andere.

Ann Van den Buys: Het is belangrijk dat we als mensen en organisaties elkaar leren kennen, elkaars strijd erkennen en ondersteunen. Daarom hoeven we het niet eens te zijn met alle standpunten van de andere. Tegelijkertijd hebben we vaak dezelfde gelijkerechten- of gelijkekansenbril op en hebben we vaak een gelijkaardige visie. Een voorbeeld is het belang dat we allen hechten aan het uitbannen van discriminatie. Veel middenveldorganisaties reageerden erg bezorgd op de beslissing van de Vlaamse regering om uit Unia te stappen.

Burgers die gediscrimineerd worden op vlak van een Vlaamse bevoegdheid, moeten zich vanaf 2023 wenden tot het Vlaams mensenrechteninstituut. Dat VMRI kan wel bemiddelen, maar geen klacht indienen. Ook voor ons doelpubliek is dat een ernstige beperking.