Interview over de Kinderopvangzaak

Afbeelding: © Noëmi Willemen - le coeur à marée basse

Op 26 maart om 14u buigt het Grondwettelijk Hof zich over de verstrengde voorrangsregels in de kinderopvang. Een belangrijke dag voor ons allemaal!

Kom mee naar het Grondwettelijk Hof om jouw steun te betuigen!

Waarover gaat dit? Waarom is dit ook belangrijk voor personen met een handicap en chronische ziekte?

We interviewden Charlotte Horemans van de Vrouwenraad, Eline Bruneel van het Vlaams Patiëntenplatform en Heleen Struyven van het Crisiskabinet Kinderopvang.

Samen met hen en vele andere middenveldorganisaties komt GRIP op voor een sterke kwalitatieve kinderopvang voor iedereen.

In de kinderopvang is er al jaren een crisis aan de gang. Ook ouders met een handicap worden hierdoor getroffen en vinden moeilijk plek voor hun kind. Wat is de realiteit en welke gevolgen heeft dit?

Heleen: “Het plaatstekort in de kinderopvang is ongezien. Dit treft even goed ouders met een handicap. Van zodra je weet dat je zwanger bent, begint al de stress om je toekomstige baby zo snel mogelijk ingeschreven te krijgen in een crèche of bij een onthaalouder. Vorig jaar kregen 4 ouders op 10 die een plaats in de kinderopvang aanvroegen, geen plek. In praktijk zijn dat dus tienduizenden jonge ouders met een kleintje op komst die radeloos rondbellen, aanbellen en e-mailen naar zo veel mogelijk opvanginitiatieven om toch ergens een plekje te proberen bemachtigen.

Voor veel ouders met een handicap is dit de zoveelste wachtlijst waar zij mee geconfronteerd worden. Het is absurd dat in een welvarende regio als Vlaanderen deze crisis maar blijft voortduren.”

Vanuit het Crisiskabinet Kinderopvang zijn jullie elke week met jullie baby’s en peuters in de tribunes van het parlement gaan zitten. Dat is opgevallen.

Heleen: “Klopt, het startte met een groep ouders die te horen kregen dat hun crèche elke woensdag zou sluiten door het blijvende personeelstekort. Om de chronische onderfinanciering van de sector een gezicht te geven, trokken ze met hun baby’s en peuters naar de publiekstribune van het Vlaams Parlement. Dat viel wel op, want elke week bleven (groot)ouders, mensen uit de sector en feministen zich inschrijven. Hierdoor werd de actie het hele verdere parlementair jaar - wel 27 weken lang - voortgezet.

Publieke actie is soms de enige manier om wél aandacht te krijgen voor een probleem. Al deze mensen hebben de crisis in de kinderopvang mee op de politieke agenda gezet en legden zo de investeringslat op honderden in plaats van tientallen miljoenen. Jammer genoeg zijn er nog veel hogere investeringen nodig, worden de budgetten niet per se besteed aan de pijnpunten die de sector zelf identificeerde en heeft men bovendien de toegangspoort versmald. De deur wordt zo dichtgegooid voor de meest kwetsbare gezinnen.”

Vrouwenorganisaties hebben meteen aan de alarmbel getrokken toen op het einde van de legislatuur de voorrangsregels werden verstrengd. Waarover ging dit en waarom vonden jullie dit zo erg?

Charlotte: “We zijn ervan overtuigd dat vooral vrouwen het effect van de voorrangsregels voelen. Vrouwen werken vaker deeltijds. Niet per se omdat ze dat willen, maar omdat ze aan het zorgen zijn voor kinderen of andere personen of omdat ze vaker in sectoren werken waar geen voltijds contract wordt aangeboden.

De dienstenchequesector, de zorgsector, de kinderopvangsector zelf, zijn sectoren waarin vooral vrouwen werken en waarin 90% van de contracten deeltijds zijn. Je moet voltijds werken voor een plek in de kinderopvang, maar je kan niet gaan solliciteren omdat je geen kinderopvang hebt… Zo kom je dus in een cirkel terecht.”

Twintig organisaties verenigden zich om deze voorrangsregels aan te vechten. Hoe loopt dit?

Charlotte: “Twintig organisaties hebben zich verenigd in een coalitie. Samen zijn we de Kinderopvangzaak. In mei 2024 hebben we een beroep aangetekend bij het Grondwettelijk Hof tegen de gewijzigde voorrangsregels in de kinderopvang. Zo een juridische procedure kost natuurlijk veel geld. We zijn daarom ook gestart met een crowdfunding. Die loopt goed.

De zaak heeft wel extra complexiteit gekregen. Door een decreet wijziging in mei 2024 zijn de voorrangsregels even verdwenen. Het lijkt erop dat dat per ongeluk gebeurd is, maar het maakt wel dat er gedurende een periode geen voorrangsregels geweest zijn en er vermoedelijk ouders onterecht een plaats geweigerd is.

In december 2024 zijn de voorrangsregels met een nieuw decreet herintroduceerd. Die manoeuvres maken dat de juridische kosten verder zijn opgelopen. We kunnen alle hulp gebruiken voor de crowdfunding.” 

Wie de kinderopvangzaak wil steunen, kan een donatie doen via kinderopvangzaak.be

Charlotte: “Op 26 maart om 14u vindt een openbare zitting plaats bij het Grondwettelijk Hof. Alle coalitiepartners gaan daar aanwezig zijn en we roepen op om, als je kan, mee aan te sluiten. We verwachten een uitspraak voor de zomer van 2025.

Kortom, de strijd is in volle gang. We zetten nu alles in op de zitting van 26 maart.”

Check het facebookevenement voor 26 maart 

Welke signalen krijgen jullie momenteel van crèches die de voorrangsregels moeten toepassen? Welke gevolgen zijn er in de praktijk?

Heleen: Crèches worstelen natuurlijk enorm met die regels. Ze krijgen aanvragen van mensen die niet voldoen aan die 4/5de lat en mogen daarmee maximum 10% van de plaatsen invullen. Je mag niet vergeten dat kinderdagverblijven het sowieso al lastig hebben, door de te hoge kindratio, lage loonsomstandigheden en te beperkte pedagogische omkadering. De werkdruk is verpletterend. En dan moeten leidinggevenden daarbovenop constant ouders weigeren. Ze zien het belang van een kwalitatieve, betaalbare en toegankelijke kinderopvang en willen elke vraag ook honoreren. Voor hen is het duidelijk dat de uitsluiting van kinderen nooit de oplossing kan zijn. Dat is ook de reden waarom crèches zelf onze medestanders zijn, en verschillende zelfs eiser in de Kinderopvangzaak.

Worden ouders met een handicap en/of een chronische ziekte even hard getroffen? Wordt er in de voorrangsregels geen uitzondering gemaakt?

Charlotte: “Ja, ze worden even hard getroffen. Er worden geen uitzonderingen gemaakt in het artikel zelf voor personen met een handicap. Voor geen enkele categorie. In het artikel staat dat er voor iedereen absolute voorrang geldt voor 4/5de werken en leren op gezinsniveau.

In de argumentatie van de Vlaamse Regering staat dat in hoofdorde de regels níet discriminerend zijn voor niemand, ook niet voor personen met een handicap. Ze zeggen wel tegen het Grondwettelijk Hof: "Vind je toch dat de voorrangsregels discriminerend zijn voor personen met een handicap? Dan stellen we voor dat je in je uitspraak zegt dat we als regering best een uitzondering inschrijven voor personen met een handicap, waarbij er rekening wordt gehouden met het percentage verlies van verdienvermogen." Dit bewijst onrechtstreeks wel dat de regering al toegeeft dat er discriminatie is voor personen met een handicap.”

Het addertje onder het gras is natuurlijk ook dat er nog heel wat andere bevolkingsgroepen, omwille van reële omstandigheden en buiten hun wil, een kwetsbare positie hebben op de arbeidsmarkt.

Charlotte: “Inderdaad, klopt.”

Het Vlaams Patiëntenplatform is net als GRIP een van de organisaties van de Coalitie Kinderopvangzaak. Eline, waarom zijn jullie je aangesloten?

Eline: “Ook voor wie een chronische ziekte heeft, is kinderopvang belangrijk. Betaalbare kinderopvang is nodig om je dagelijks leven, met alle moeilijkheden die je tegenkomt door je ziekte, te kunnen combineren met werk en gezin. Mensen kiezen er niet voor om ziek te zijn en wie niet (minstens 4/5e) kan werken, voelt zich vaak al geen volwaardig deel van deze maatschappij. Door hen uit te sluiten van kinderopvang, wordt deze groep nog meer geïsoleerd. En wordt het nog moeilijker om werk te vinden of te behouden. 

Daarnaast zien we in onze achterban ook heel wat ouders die zorgen voor een kind met een chronische ziekte. Ook zij moeten kunnen rekenen op betaalbare en toegankelijke kinderopvang om werk, zorg en het gezinsleven te kunnen combineren.”

De nieuwe federale regering wil volop inzetten op het activeren van mensen die door ziekte langdurig afwezig zijn. Handicap in brede zin gaat ook over mensen met een chronische ziekte. Hoe belangrijk is het voor deze groep dat randvoorwaarden zoals kinderopvang vervuld zijn?

Eline: “Toegang tot kinderopvang is heel belangrijk. Ik legde hierboven al uit wat de impact kan zijn. Van mensen uit onze achterban, die momenteel al grotere kinderen hebben, horen we bijvoorbeeld ook dat zij nooit hun kinderwens hadden kunnen vervullen als er geen kinderopvang was. Zij hebben dus net zo goed recht op kinderopvang als wie wel (minstens 4/5e) kan werken.”

Dankjewel Heleen Struyven van Crisiskabinet Kinderopvang, Charlotte Horemans van Vrouwenraad en Eline Bruneel van Vlaams Patiëntenplatform voor dit interview, én voor jullie inzet!