Vlaams Mensenrechteninstituut noemt wachtlijsten ontoelaatbaar

Het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI) kreeg het mandaat om op te volgen hoe de Vlaamse regering het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap uitvoert. Het allereerste advies van het Vlaams Mensenrechteninstituut, opgericht door de huidige Vlaamse regering, is nu gepubliceerd. In dit advies buigt het VMRI zich over de rechten van personen met een handicap binnen het huidige systeem van het persoonsvolgend budget.

Het advies noemt de wachtlijsten voor het persoonsvolgend budget ontoelaatbaar en maant de Vlaamse regering aan om de nodige budgetten ter beschikking te stellen.

• Bekijk de samenvatting van het advies op de website van het Vlaams Mensenrechteninstituut. Je vindt er ook de link om het volledige advies en de samenvatting in eenvoudige taal te downloaden (momenteel enkel de optie via We Transfer)
• Of bekijk het volledige advies van het Vlaams Mensenrechteninstituut hier 
• En bekijk de samenvatting in eenvoudige taal van het advies hier 

Reactie van GRIP

GRIP feliciteert het Vlaams Mensenrechteninstituut met dit advies dat broodnodig is.

1.We zijn verheugd dat het Vlaams Mensenrechteninstituut al zo snel na haar oprichting tot een advies komt over de wachtlijsten voor ondersteuning van personen met een handicap. GRIP stelt al lang dat de wachtlijsten een grove schending zijn van de mensenrechten van personen met een handicap. Duizenden personen met een handicap voeren een dagelijks gevecht en dragen de gevolgen van grote ondersteuningstekorten. Dit advies is een enorme opsteker voor al deze mensen.

2.We zijn ook verheugd dat het VMRI tot gelijkaardige vaststellingen komt als GRIP. Het VMRI erkent het jarenlange wachten op de nodige ondersteuning als een schending van de mensenrechten. Het erkent ook de bijkomende moeilijkheid dat de overheid geen duidelijkheid geeft over wanneer mensen het budget zullen krijgen. Tot slot hekelt het VMRI dat de regering bij recente maatregelen waarbij mensen plots minder budget kregen dan hen was beloofd, onvoldoende heeft gekeken wat het effect is op de mensen.

3. GRIP roept de Vlaamse regering op om het advies en de aanbevelingen van het VMRI ernstig te nemen en te komen tot een echte beleidsverandering die het recht op ondersteuning waarmaakt. Voor nu betekent dit: de nodige budgetten vrijmaken om al wie op de wachtlijst staat hun budget te geven. Voor de toekomst betekent dit: als de overheid je een PVB toekent, moet je het ook krijgen, onverminderd, en niet op een wachtlijst gezet worden.

Extra uitleg:

Katrijn Ruts, beleidsmedewerker bij GRIP: “Dit is vooral een wake-upcall voor de Vlaamse regering. Het maakt duidelijk waar de regering in gebreke blijft om het recht op ondersteuning zoals vastgelegd in het VN-verdrag uit te voeren. Het zou maar erg zijn als de regering, die zelf aanstuurde op de oprichting van dit VMRI, al meteen zo’n belangrijk advies naast zich zou neerleggen. De wachtlijsten moeten en kunnen verdwijnen. Het is een kwestie van politieke prioriteiten waar men in investeert.”

De Vlaamse regering heeft de afgelopen jaren de rechten van de overgrote meerderheid van de wachtenden genegeerd, stelt GRIP. “Er zijn mensen die al 20 jaar wachten. Het budget om de huidige wachtlijst voor persoonsvolgend budget weg te werken kan geschat worden op een 540 miljoen euro. Men weet dit, maar heeft ervoor gekozen het niet in de begroting in te schrijven. Laten we bovendien niet vergeten dat ook honderden kinderen en jongeren wachten op de uitbetaling van hun persoonlijke assistentiebudget. Als we niet voorkomen dat ouders hun kind naar een internaat brengen omdat ze de nodige ondersteuning thuis ontberen, waar zijn we dan mee bezig?”

Dat dit advies juist nu komt, bij de start van het laatste regeringsjaar, kan volgens GRIP opnieuw aandacht opeisen voor wat de regering bij de begrotingsbesprekingen te veel links liet liggen. Ruts: “We blijven bovendien aandringen op een rechtzetting van de budgetverminderingen door de actualisering. We lieten het berekenen: de Vlaamse regering spaarde vorig jaar en dit jaar in totaal 11,5 miljoen euro uit op de persoonsvolgende budgetten van wie in 2021 en 2022 een persoonsvolgend budget kreeg. Zonder rekening te houden met de gevolgen voor wie minder budget kreeg. We vinden het erg dat dialoog met de regering niet mogelijk was en we naar de Raad van State moesten stappen. We wachten nog steeds op de uitspraak."

Tot slot hoopt GRIP dat het advies van het VMRI er ook kan toe bijdragen dat de Vlaamse regering het geweer van schouder verandert en stopt met experimenteren met halve budgetten. Zo’n 1100 mensen met een handicap die al 6 jaar op de wachtlijst stonden kregen slechts de helft van hun budget. Ze weten tot op vandaag niet of en wanneer ze de andere helft gaan krijgen. Ruts: “Samen met verenigingen van personen met een handicap drongen we er bij de ministers op aan dat ze dit deze regeerperiode rechtzetten. Maar we stootten op dovemansoren. En in de begroting voor 2024 werden de nodige middelen niet ingeschreven. Kan de regering die 20 miljoen euro echt niet vinden? Onzin. Er worden tal van beleidsmaatregen genomen waar men wel geld voor vindt. Ondertussen blijven de mensenrechten geschonden.”     

In verband met de cijfers die we noemen:

540 miljoen euro. Het parlement besprak eind november het voorstel van de regering voor de begroting voor 2024. Parlementsleden kunnen daarvoor cijfers opvragen. Ann de Martelaer, parlementslid voor Groen, vroeg op hoeveel geld er nodig is om alle mensen die in prioriteitengroep 2 en 3 staan een budget te geven. Dat zijn de twee groepen mensen die jarenlang op de wachtlijst blijven staan, tot 20 jaar. De meeste mensen die een budget aanvragen, belanden in die groepen. Op basis van de mensen die in juni van dit jaar geregistreerd stonden in die prioriteitengroepen kost dit ongeveer 540 miljoen euro, was het antwoord van de administratie. Kort gezegd: dit zijn cijfers van de Vlaamse overheid zelf. Ze zijn opgevraagd in het kader van de begrotingsbesprekingen voor 2024. De regering weet dus hoeveel geld er nodig is om die structurele wachtlijst weg te werken, maar kiest ervoor om de middelen níet in de begroting in te schrijven. Zie pagina 5 van het document met de vragen vanuit parlement en de antwoorden van administratie / minister Crevits

11,5 miljoen euro: Dankzij het studiewerk van expert Jos Huys weten we hoeveel de regering al bespaard of uitgespaard heeft door het toepassen van de actualisering op de groep personen met een handicap die in 2021 en 2022 een persoonsvolgend budget kregen. Dit is al opgelopen tot 11,5 miljoen euro en dit cijfer zal de komende jaren steeds blijven oplopen. Meer info over die berekening vind je hier: Besparingen ingevolge de actualiseringen van persoonsvolgende budgetten kennen exponentiële groei - Grip (gripvzw.be)

20 miljoen euro: dit is een ruwe inschatting die we zelf, maar ook anderen (bijvoorbeeld parlementsleden), maken over wat nodig is om de 1100 langstwachtende mensen in prioriteitengroep 2, die bij wijze van experiment slechts de helft van hun budget kregen, de andere helft ook te geven. Let wel: er zijn ook mensen die het halve budget weigerden.  Aangezien het belangrijk is om die mensen ook mee te nemen zal er waarschijnlijk nog wat meer geld nodig zijn.  

VN-Comité

Het Vlaams Mensenrechteninstituut verwijst in haar advies naar het feit dat volgend jaar het VN-Comité een beoordeling zal doen van België. Maakt België voldoende vooruitgang om de rechten uit het VN-Verdrag waar te maken?

De wachtlijsten zullen ook in het schaduwrapport van GRIP aangekaart worden als een schending van het art. 19. Lees hierover het artikel op de website van GRIP: Drie december is geen feestdag voor mensen met een handicap - Grip (gripvzw.be)

Daar schrijven we  onder meer : “De voornaamste mensenrechtenschendingen die GRIP zal aanklagen bij het VN-Comité zijn:

* Omdat de Vlaamse regering onvoldoende budget beschikbaar maakt voor ondersteuning, blijft het probleem van de wachtlijsten aanhouden. Ongeveer 20.000 volwassenen en minderjarigen staan op een wachtlijst bij het VAPH, met wachttermijnen die oplopen tot 20 jaar. “