"Stop het institutionaliseren van mensen met een handicap."

Deze “General Comments” benadrukken dat nieuwe instellingen bouwen uit den boze is en dat alle mensen met een handicap recht op ondersteuning hebben om op gelijke voet met andere burgers in de maatschappij te wonen en te participeren. GRIP, de mensenrechtenorganisatie van personen met een handicap in Vlaanderen is opgetogen en roept België en haar deelregeringen op om een daadwerkelijke ommezwaai te maken in het beleid.

“We zijn decennialang kampioenen geweest in instellingen bouwen. Nu moeten we koplopers worden in het ondersteunen van een leven in de maatschappij door onder meer volop in te zetten op persoonlijke assistentiebudgetten en woningaanpassingen”, stelt Nadia Hadad, expert en woordvoerster van GRIP.

Slechts leidraad op papier

België ratificeerde het VN-Verdrag reeds 8 jaar geleden. GRIP volgde al die tijd het thema op de voet. Hadad: “We merken dat men tot nu toe artikel 19 over het recht op een onafhankelijk leven niet ter harte neemt of verkeerd interpreteert. Gemakkelijkheidshalve leest men in België het artikel als zouden personen met een handicap ook recht hebben op een plaats in een instelling. Nochtans uitte het VN-Comité reeds in 2014 haar grote bezorgdheid over de vele volwassenen en kinderen met een handicap in instellingen en over de wachtlijsten voor mensen die persoonlijke assistentie nodig hebben.

Het comité oordeelde dat er te weinig gebeurt in België om de tendens naar institutionalisering om te draaien, integendeel. Het hekelde de financiële overheidsinvesteringen in de bouw of uitbreiding van instellingen enerzijds en het gebrek aan middelen voor persoonlijke assistentie anderzijds. Het blijft tot op vandaag wachten op een Plan voor deïnstitutionalisering, met een geheel aan maatregelen, een tijdskader, een budgettering.”

De aanbevelingen van het comité voor ons land dateren ondertussen al weer van drie jaar geleden. “Maar wij merken geen werkelijke koerswijziging. Vlaanderen bijvoorbeeld blijft volop nieuwe collectieve instellingen bouwen via het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). Daarentegen zijn er nog steeds veel te weinig betaalbare en toegankelijke woningen op de huur- en koopmarkt.

En het recht op ondersteuning in de maatschappij via onder meer een persoonlijke assistentiebudget is in de feiten enkel een recht op een plaats op de wachtlijst. Zelfs kinderen met een handicap, die nog een hele toekomst voor zich hebben, blijven we volop institutionaliseren. Cijfers in juni bevestigden nog dat minderjarigen 6 keer langer op een PAB wachten dan dat ze een plaats in een instelling krijgen.”, aldus Hadad.

De richtlijnen die nu zijn goedgekeurd laten er echter geen twijfel over bestaan wat artikel 19 bedoelt. Hadad: “Paragraaf 51 bijvoorbeeld stelt letterlijk dat er geen publieke noch privé middelen mogen worden besteed aan het behoud, de renovatie, de oprichting of de bouw van instellingen. De landen moeten er ook op toezien dat er geen privé instellingen worden opgericht onder het mom van leven in de gemeenschap”.

Essentieel is dat de landen voldoende overheidsbudgetten verschuiven en vrijmaken om de algemene maatschappelijke diensten te versterken, zodat ze mensen met een handicap voldoende kunnen ondersteunen bij een leven in de maatschappij. “Het is duidelijk dat het VN-Verdrag geen vrijgeleide is om te besparen of om instellingen af te schaffen zonder de nodige budgetten voor ondersteuning in de maatschappij”, waarschuwt Hadad.

Recht op ondersteuning

GRIP verwacht nu van de beleidsmakers dat ze dit niet langer negeren en hun verantwoordelijkheid nemen om het recht op een onafhankelijk leven van burgers met een handicap waar te maken. “We houden al lang genoeg de pauzeknop ingedrukt. Het is tijd voor een duidelijke fast forward: een duidelijke ommezwaai in het beleid waarbij men ten volle gaat inzetten op ondersteuning voor inclusie.

En dan bedoelen we niet wat men in het huidige welzijnsbeleid verstaat onder inclusie: familie, kennissen en vrijwilligers geven gratis of aan symbolische vergoeding zorg en ondersteuning. De General Comments stellen duidelijk dat dat niet de bedoeling is en juist de afhankelijkheid vergroot. Bovendien leidt dit tot uitgebluste sociale netwerken en uiteindelijk daardoor toch nieuwe opnames in instellingen.”

GRIP is niet naïef, maar verwacht wel een duidelijk engagement. Hadad: “Uiteraard gaat een ommezwaai niet vandaag op morgen. Institutionalisering van personen met een handicap vinden we in Vlaanderen vaak normaal, het zit in onze cultuur om mensen met ondersteuningsnoden in speciale omgevingen op te vangen. Bovendien hebben de zorginstellingen veel macht en zijn ze sterk ingebed in de besluitvorming. Maar we moeten dit alles in vraag durven stellen, anders durven denken, anders durven doen.”

Meer info:

Woordvoerster: Nadia Hadad - nadiahad@hotmail.com ; 0472 28 50 38

Op 29 augustus 2017 hechtten de Verenigde Naties hun goedkeuring aan de “General Comments” over artikel 19 van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (VRPH). De General Comments zijn richtlijnen om het verdrag op een juiste manier te interpreteren en uit te voeren. Het VRPH is het jongste mensenrechtenverdrag, België ratificeerde het 8 jaar geleden. Hiermee verbindt ons land en haar deelregeringen zich tot het (juist) uitvoeren van de verschillende artikels uit het verdrag. In 2019 moet België voor de tweede keer een rapport afleveren aan het VN-Comité in Genève dat de uitvoering door de landen opvolgt. In dit rapport moet België beschrijven en staven wat het concreet gedaan heeft om de rechten waar te maken (aanpassing van regelgeving, evolutie in cijfers, verschuiving van budgetten, etc).

Link naar de engelstalige tekst van de General Comments on art 19 CRPD
Link naar de cijfers jaarverslag jeugdhulp