Hoe meer buitengewoon onderwijs hoe beter. Is dit onderwijsbeleid wel legaal?

GRIP, de mensenrechtenorganisatie van personen met een handicap, roept op om een rem te zetten op de drang waarmee minister Ben Weyts het buitengewoon onderwijs verder uitbreidt. Het wordt duidelijk dat de maatregelen om het M-decreet bij te sturen ontaarden in een bewuste segregatiestrategie van leerlingen met een handicap. GRIP stelt de vraag in hoeverre dit onderwijsbeleid wenselijk en legaal is.

Het wordt eenvoudiger om scholen buitengewoon onderwijs op te richten.

“Meer nieuwe scholen voor buitengewoon onderwijs”. Overtuigd van zijn eigen beleidslijn, kondigt minister Ben Weyts aan (19 december 2021) dat hij het eenvoudiger zal maken om scholen buitengewoon onderwijs op te richten. Deze bewuste ingreep moet leiden tot meer plaatsen in het buitengewoon onderwijs. Terwijl de minister er tevreden mee is dat het aantal plaatsen buitengewoon onderwijs in zijn regeerperiode reeds gestegen is van 47 000 naar 51 000. Hoe meer buitengewoon onderwijs, hoe beter… want volgens minister Weyts kunnen leerlingen met een leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften best terecht in het buitengewoon onderwijs omdat ze daar de gespecialiseerde zorg krijgen die ze nodig hebben. 

Inclusief onderwijs volgen werd de voorbije twee jaar moeilijker.

“Het wordt eenvoudiger voor scholen om inclusief onderwijs op te zetten”, dat is hoe het zou moeten klinken. We stellen in de onderwijspraktijk juist vast dat het moeilijker wordt voor leerlingen met een handicap om inclusief onderwijs te volgen. Het verband met het gevoerde onderwijsbeleid is heel duidelijk.

Goed bewust van de nood aan nuance, legde minister Weyts bij zijn aantreden nog een zekere voorzichtigheid aan de dag. Zo verklaart hij in het najaar van 2019: “Inclusie blijft ons uitgangspunt”. En in de eerste nota van de Vlaamse regering over het nieuwe decreet dat het M-decreet moet vervangen (‘naar een begeleidingsdecreet voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften’) staat letterlijk: ‘… zoveel mogelijk leerlingen door zo goed mogelijk onderwijs in het gewoon onderwijs houden (niet meer leerlingen naar het buitengewoon) …’.

Maar twee jaar later blijken zijn intenties helemaal anders. In woorden en in daden toont minister Weyts zich een absolute voorstander van het buitengewoon onderwijs. Alles wijst erop dat hij een fundamentele koerswijziging doorvoert op het vlak van het onderwijs voor leerlingen met een handicap of nood aan leersteun. Deze koerswijziging zien we duidelijk in de recente uitspraak van minister Ben Weyts: “De capaciteit van het buitengewoon onderwijs zal nog toenemen. Wij gaan ervoor zorgen dat er inderdaad meer capaciteit zal komen. Sommigen vinden dat negatief, ik vind dat positief. Omdat de beste zorg net daar wordt verstrekt door het buitengewoon onderwijs” (plenaire vergadering van het Vlaams Parlement, woensdag 17 november).

Het is duidelijk dat minister Weyts de motor van het inclusief onderwijs laat stilvallen. Dit is voelbaar in de onderwijspraktijk. Ouders die een kind met een handicap willen inschrijven in een gewone school, stoten terug op meer weerstanden en weigeringen, ook onder tafel. “Dit kindje zou best toch naar het buitengewoon onderwijs gaan” is de boodschap die is de boodschap die men nu, soms ongegeneerd terug krijgt. Daarbij gaan sommige scholen er helemaal aan voorbij dat het M-decreet, zolang er geen nieuw decreet is goedgekeurd, nog steeds van kracht blijft. En maatregelen om het tekort aan ondersteuning in het gewoon onderwijs weg te werken blijven uit, terwijl er keer op keer meer middelen voorzien worden om het buitengewoon onderwijs te versterken. Ouders die kiezen voor inclusief onderwijs staan met deze minister van onderwijs in de kou.

Is dit onderwijsbeleid nog legaal?

Eraan voorbij gaan dat het M-decreet, maar ook het breder wettelijke kader rond inclusief onderwijs van kracht blijft… is wat minister Ben Weyts bewust zelf ook doet. Zonder een nieuw decreet voor te leggen aan het parlement, zonder dit nieuwe decreet ook af te toetsen aan een breder rechtenkader, voert minister Weyts een forse koerswijziging door richting meer segregatie. 

Inclusie is door het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een handicap een kwestie van mensenrechten geworden. Deze mensenrechten krijgen, zoals dat hoort, meer en meer hun neerslag in wetten en decreten. Het M-decreet was bedoeld om het Vlaamse onderwijs in de richting van het vooropgestelde doel van het VN-Verdrag te laten evolueren: een inclusief onderwijssysteem voor alle leerlingen met een handicap. Het M-decreet nam inclusie als het uitgangspunt en buitengewoon onderwijs als de uitzondering. De gewone scholen kregen de opdracht om les te geven aan leerlingen met een handicap, zolang de redelijke aanpassingen proportioneel waren. De koerswijziging van Weyts maakt van buitengewoon onderwijs terug de regel en van inclusie de moeilijk te bekomen uitzondering. Hij ontslaat gewone scholen stap voor stap van de opdracht om les te geven aan leerlingen met  een handicap.

Is het legaal om het M-decreet zomaar aan de kant te schuiven, zonder dat een nieuw decreet is goedgekeurd? En hoe is de ambitie om het buitengewoon onderwijs verder uit te breiden te rijmen met het nieuwe art. 22ter van de grondwet? De grondwet geeft nu aan dat elke wetgever binnen zijn bevoegdheidsterrein, geleidelijk het recht op volledige inclusie van personen met een handicap dient door te voeren. En wat met het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap? Wij horen alle juristen verklaren dat het aanhouden en verder uitbouwen van een apart systeem van buitengewoon onderwijs in strijd is met artikel 24 en dat als maatstaf het aantal leerlingen buitengewoon onderwijs in Vlaanderen stelstelmatig omlaag moet. Bovendien werd Vlaanderen al meermaals op de vingers getikt voor het tekort aan inspanningen om inclusief onderwijs waar te maken.

Los van het juridisch kader dienen we er bij stil te staan dat de stap naar de school de eerste stap is die kinderen in de maatschappij zetten. Het vraagt weinig maatschappelijk inzicht om te begrijpen dat de inclusie van mensen met een handicap langs het pad van inclusief onderwijs loopt.

Steeds opnieuw horen we dat de Vlaamse regering inclusie voorop stelt. Dit is fake news. Door de koerswijziging van minister Weyts verliest de ganse Vlaamse regering haar geloofwaardigheid op het vlak van inclusie.