Advies van de Commissie Inclusief Onderwijs

GRIP is zeer tevreden met het uitgebreide advies van de onafhankelijke Commissie Inclusief Onderwijs. Dit advies voldoet aan de verplichtingen van het VN-Verdrag Handicap en beschrijft de noodzakelijke evolutie naar één inclusief onderwijssysteem in Vlaanderen.

Commissie Inclusief Onderwijs

Met de invoering van het decreet leersteun werd beslist om een onafhankelijke commissie van experten, academici, onderwijsprofessionals en ervaringsdeskundigen de opdracht te geven om een advies uit te werken over de evolutie naar inclusief onderwijs in Vlaanderen. Hierbij moest in de langetermijnvisie en het actieplan aandacht zijn voor de rol van gewoon en buitengewoon onderwijs. De commissie kreeg een schooljaar de tijd om het advies uit te werken.

Lees meer over hun opdracht en samenstelling hier.

Belangrijkste punten advies

De Commissie Inclusief Onderwijs omschrijft in dit advies op welke manier er geleidelijk geëvolueerd kan worden naar een inclusief onderwijssysteem, conform de verplichting van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. 

GRIP beschouwt dit advies als uiterst belangrijk en deelt daarom hieronder de belangrijkste punten.

Het einddoel: Eén inclusief onderwijssysteem

Het einddoel wordt als volgt geformuleerd in het advies:

"Een inclusief onderwijssysteem is een kwaliteitsvol onderwijssysteem waarin elke leerling naar een school naar keuze kan gaan en daar samen met leeftijdsgenoten leert en participeert. Door de school naar keuze naar voren te schuiven, kunnen ouders van leerlingen met een handicap en/of specifieke onderwijsbehoeften hun kind naar een school in de buurt laten gaan, net zoals alle andere kinderen. Inclusief onderwijs gaat verder dan fysieke toegankelijkheid of ondersteuning voor leerlingen met een handicap in het ‘gewoon’ onderwijs. Het gaat om het creëren van een veilige leeromgeving waarin alle leerlingen zich welkom voelen, gewaardeerd worden en kunnen deelnemen aan het leerproces op basis van gelijkwaardigheid en waar voor iedereen de nodige ondersteuning wordt voorzien. Doordat alle leerlingen welkom zijn in alle scholen, worden het scholen voor iedereen."

Betekenis voor leerlingen met een handicap en/of specifieke onderwijsbehoeften

• Onverkort inschrijvingsrecht
  Leerlingen kunnen zich inschrijven in elke school van hun keuze.
• Normale schoolgang
  Leerlingen gaan naar school zoals ze dat zouden doen zonder handicap en/of specifieke onderwijsbehoeften.
• Maximale participatie
  Leerlingen nemen volledig deel aan lessen en activiteiten, net als hun leeftijdsgenoten.

Belangrijke principes voor een inclusief onderwijssysteem

• Principe 1: Onvoorwaardelijk inschrijvingsrecht in elke school en voor elke leerling
  Een inclusief onderwijssysteem garandeert dat elke leerling naar een school naar keuze kan gaan en er samen met leeftijdsgenoten leert en maximaal participeert aan de activiteiten. 
• Principe 2: Kwaliteitsvol onderwijs en hoge verwachtinngen voor elke leerling
  Kwaliteitsvol onderwijs voor alle leerlingen is inclusief onderwijs en omgekeerd.
• Principe 3: Multidisciplinaire samenwerking
  Inclusief onderwijs gaat verder dan de verantwoordelijkheid van de individuele leerkracht. Het is de gezamenlijke opdracht en verantwoordelijkheid van alle professionals in de school en gebeurt in samenwerking met de leerlingen, ouders en alle mogelijke ondersteuning (bijvoorbeeld vrijwilligers, de buurt, welzijnspartners, ...) die de school in deze opdracht kunnen versterken. 

Acht krachtlijnen voor één inclusief onderwijssysteem

De commissie heeft acht krachtlijnen geïdentificeerd om een inclusief onderwijssysteem te realiseren:

1. Inclusieve schoolcultuur en -organisatie
   Ontwikkeling van een cultuur en organisatie die inclusie bevordert.
2. Evolutie naar scholen voor iedereen
   Transformatie van aparte instellingen naar inclusieve omgevingen.
3. Voldoende en nabije ondersteuning
   Bied de juiste ondersteuning aan alle leerlingen.
4. Professionalisering van onderwijspersoneel
   Training van alle professionals in inclusief onderwijs.
5. Partnerschap tussen onderwijs en welzijn
   Structureel partnerschap tussen onderwijs- en welzijnssectoren.
6. Onafhankelijk assessment van ondersteuningsnoden
   Beoordeling van leerlingenbehoeften onafhankelijk en beleidsdomein-overschrijdend.
7. Doeltreffende financiering
   Voldoende financiering voor alle scholen om inclusief onderwijs mogelijk te maken.
8. Inclusieve en toegankelijke infrastructuur
   Toegankelijke infrastructuur in elke school.

Pionierscholen en tijdspad

Om één inclusief onderwijssysteem te realiseren is een gefaseerde evolutie nodig over een langere termijn waarin concrete acties worden gerealiseerd en opgevolgd om vooruit te komen.

De commissie erkent dat sommige scholen al pionieren op het gebied van inclusief onderwijs en wil deze scholen ondersteunen en als voorbeeld stellen. 

Het tijdspad voor de evolutie naar één inclusief onderwijssysteem is opgedeeld in drie fasen:

1. Voorbereidingsfase (2024-2029)
   Pionierscholen krijgen de kans om de evolutie te starten met bijhorend onderzoek en waarin de nodige beleidsveranderingen worden voorbereid.
2. Overgangsfase (2029-2034)
   De lessen geleerd uit de praktijk van de pionierscholen en het voorbereidende werk van de eerste fase monden in deze fase uit in aanpassingen van beleid en regelgeving, en concrete acties van alle scholen en onderwijspartners om te evolueren naar scholen voor iedereen.
3. Implementatiefase (2034-2039)
   Alle scholen worden op basis van aangepaste regelgeving en aangepast beleid scholen voor iedereen.

Opvolging

De evolutie naar een inclusief onderwijssysteem moet nauwgezet gevolgd worden door een onafhankelijk orgaan, samengesteld uit diverse stakeholders, dat de voortgang evalueert en advies geeft over verdere stappen.

Politiek draagvlak

Politiek draagvlak en vastberadenheid zijn cruciaal. Een breed gedragen visie, onafhankelijk van individuele legislaturen, moet worden ontwikkeld en afgestemd met alle betrokken actoren, inclusief onderwijsverstrekkers, leerkrachten, leerlingen en ouders.

Wat vindt GRIP?

GRIP pleit al jaren voor een tijdspad naar inclusief onderwijs, zoals beschreven in het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. GRIP is dan ook verheugd over het duidelijke advies en het uitgewerkte tijdspad naar één inclusief onderwijssysteem, in lijn met het VN-Verdrag. De expertise van gewoon onderwijs, buitengewoon onderwijs en leersteun vormen de hoekstenen van het nieuwe systeem. GRIP kijkt uit naar een engagementsverklaring voor dit project, die partijgrenzen en legislaturen overstijgt.

De vraag die zich nu concreet stelt is: welke koers zal de nieuwe Vlaamse regering uitzetten op het vlak van inclusief onderwijs? We hopen toch dat dit rapport de onderhandelaars kan inspireren om voluit de kaart van inclusief onderwijs te trekken. Misschien kunnen ze zich ook laten inspireren door het Waalse regeerakkoord. Daar lezen we heel duidelijk dat de Waalse regering het aantal leerlingen in het buitengewoon onderwijs wil doen zakken (naar 3,6% tegen 2030) en de ondersteuning in het gewoon onderwijs wil versterken. 

Advies Commissie Inclusief Onderwijs: Evolutie naar Scholen voor Iedereen