Verbetering in wachtlijst nog niet vast te stellen
Wordt de wachtlijst een beetje korter? Wat leren de cijfers ons? (foto: www.sclera.be)
Boodschap van hoop in parlement en media
Op 15 maart 2022 gaven James Van Casteren, topambtenaar bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en minister Wouter Beke een stand van zaken over de VAPH-sector. (bekijk het verslag en de presentatie van de gedachtewisseling over de persoonsvolgende financiering in de Commissie Welzijn van het Vlaams Parlement op 15 maart 2022)
“Wachtlijst voor gehandicapten wordt beetje korter”, kopte De Morgen diezelfde dag. “In één jaar tijd heeft Vlaanderen 2.211 budgetten toegekend aan meerderjarigen met een zware zorgnood, de zogeheten prioriteitengroep 1. Hierdoor is de wachttijd voor deze groep spectaculair gedaald, van bijna 3 jaar naar 1 jaar. Momenteel blijven er nog 328 wachtenden over die sinds 2020 op de wachtlijst staan. (…)
https://www.demorgen.be/politiek/wachtlijst-voor-gehandicaptenzorg-wordt-beetje-korter~b5232eb2/
Volgens minister Beke “zorgt die inspanning ervoor dat het streefdoel van 18 maanden is gehaald en dat er een “historische daling” is in de wachttijd voor de hoogste prioriteitengroep”, stelt Het Belang van Limburg. https://www.hbvl.be/cnt/dmf20220315_96215284
“Tot daar het goede nieuws”, staat er echter verderop in het artikel in De Morgen. “Want voor mensen met minder dringende zorgnoden, de prioriteitengroep 2, blijft de wachtlijst nog steeds groeien. Ook de 11.000 mensen in prioriteitengroep 3 moeten nog geduld uitoefenen.”
Wat deed GRIP hiermee?
Wanneer grote uitspraken worden gedaan over een historische daling van de wachtlijst dan voelen we ons geroepen om ook de balans eens op te maken van de cijfers over “de wachtlijst”. Hoeveel wachtenden zijn er, hoe lang is de wachttijd, en hoe zijn het aantal wachtenden en de wachttijd geëvolueerd in de laatste vier jaar?
Belangrijk om voor ogen te houden: “De wachtlijst” gaat uiteraard niet enkel over de groep mensen die wacht in prioriteitengroep 1, maar ook over prioriteitengroepen 2 en 3.
Wat vinden we ook belangrijk om in perspectief te zetten: James Van Casteren maakt een balans op basis van beleidsbeslissingen die nog moeten worden uitgevoerd. De nieuwe budgetten zullen in de loop van dit jaar worden uitgedeeld. Ondertussen komen er in het komende jaar nieuwe aanvragen en wachtenden bij. Om echt duurzame evoluties en verminderingen te kunnen vaststellen moeten we de komende jaarverslagen erbij nemen. Want je moet natuurlijk geen appelen met peren vergelijken.
Het eerstkomende cijferoverzicht dat we kunnen vergelijken met voorgaande jaren zal normaal gezien een stand van zaken in cijfers geven op 30 juni 2022. We hebben dus de cijfers opgezocht van 30 juni 2021 en de drie jaren ervoor, via de jaarverslagen van het VAPH. Als er over een paar maanden een nieuw cijferoverzicht komt, dan vullen we het graag aan. Ook het cijferoverzicht van 30 juni 2023 zal belangrijk zijn, omdat daarin het resultaat te zien zal zijn van de investeringen nu, maar ook de nieuwe vragen die bij op de wachtlijst komen van nu tot dan.
Tot slot willen we ook in ’t oog houden wat er gebeurt rond prioriteitengroepen 2 en 3. Wat zullen de plannen van Wouter Beke met de 16.000 mensen in die groepen (het gros dus van de wachtlijst waarvan er een belangrijke groep zelfs al langer dan tien jaar wacht) voor beweging veroorzaken in de cijfers van de wachtlijsten? Over die plannen is GRIP trouwens heel erg verontrust! Lees hier meer over op onze website: https://www.gripvzw.be/nl/artikel/544/wouter-beke-negeert-de-rechten-van-mensen-in-prioriteitengroepen-2-en-3
Let op: We hebben het in dit artikel enkel over de meerderjarigen en de wachtlijst voor het persoonsvolgend budget. We bekijken later ook de cijfers voor de wachtlijsten van de minderjarigen met een handicap.
We geven hieronder eerst onze algemene conclusies. Daaronder kan u de cijfers meer in detail bekijken en onze bevindingen daaruit.
Onze conclusies
Als we de evolutie bekijken, op basis van een vergelijking van de cijfers uit de vier laatste jaarverslagen, telkens op 30 juni van het jaar, dan is er geen sprake van een afbouw van de wachtlijst voor een persoonsvolgend budget, maar wel een aangroei. Er is een gestage stijging van het aantal wachtenden op de wachtlijst. Die wordt veroorzaakt door een sterke aangroei van het aantal wachtenden in prioriteitengroepen 1 en 2. De lichte daling van het (nog steeds enorme) aantal wachtenden in prioriteitengroep 3 weegt daar niet tegen op.
Over de wachttijd vonden we 2 vergelijkbare metingen terug, een voor 2021 en een voor 2020. In jaarverslag 2019 werd dit nog niet weergegeven. De tendens in de wachttijd op basis van de 2 metingen is duidelijk stijgend.
Voorspellingen
De cijfers van 30 juni 2022 en van 30 juni 2023 zullen het effect van de investeringen van 2022 in prioriteitengroep 1 en de automatische toekenningsgroepen meenemen. Ook de nieuwe aanvragen worden verrekend in het resultaat. Dit zal een beter resultaat geven van de stand van zaken na de investeringen van het Zorginvesteringsplan.
Of er een structurele en blijvende verbetering zal optreden in de wachttijd en het aantal wachtenden in prioriteitengroep 1 kunnen we nu nog niet zeggen. Dit zal onder meer afhangen van de budgetten die ook na 2022 blijvend vrijkomen voor deze groep.
Ook voor de evolutie van het aantal wachtenden en wachttijden in prioriteitengroepen 2 en 3 zullen de cijfers van 30 juni 2022 die komen interessant zijn. Zullen we een verderzetting van de tendensen zien? Een sterke breuk van die tendenzen op 30 juni 2023 moet alleszins grondig geanalyseerd worden. Als de bedoeling is om de wachtlijst in “prioriteitengroep 3” uit te zuiveren moet er sterk over gewaakt worden dat er geen PVB-noden onder de mat geveegd worden of van de radar verdwijnen. We kunnen maar hoera roepen als het aantal mensen dat nood heeft aan een PVB ook daadwerkelijk vermindert, omdat ze effectief hun PVB gekregen hebben.
De naakte cijfers
Meest recente cijfers zijn die voor midden 2021:
Aantal wachtenden:
Op 30 juni 2021 zijn 16.992 personen met in totaal 17.098 vragen geregistreerd in de prioriteitengroepen (eenzelfde persoon kan in twee prioriteitengroepen voorkomen met een hoofd- en een deelvraag naar ondersteuning):
- 1.909 vragen in prioriteitengroep 1
- 4.424 vragen in prioriteitengroep 2
- 10.765 vragen in prioriteitengroep 3
Wachttijden:
Binnen elke prioriteitengroep worden vragen gerangschikt volgens de prioriteringsdatum. Dat is de datum waarop een persoonsvolgend budget werd aangevraagd of herzien. De prioriteringsdatum wordt steeds vermeld in de beslissingsbrief van het VAPH. De eerstvolgende wachtende in elke prioriteitengroep heeft volgende prioriteringsdatum:
- prioriteitengroep 1: 08.06.2018
- prioriteitengroep 2: 01.10.2016
- prioriteitengroep 3: 16.01.2002
Op 30 juni 2021 was de wachttijd dus:
- in prioriteitengroep 1: 3 jaar en 1 maand
- in prioriteitengroep 2: 4 jaar en 9 maanden
- in prioriteitengroep 3: 19,5 jaar.
Bron: https://extranet.vaph.be/jaarverslag/2021-eerste-jaarhelft/pages/1/index.html en jaarverslag zelf: https://extranet.vaph.be/jaarverslag/2021-eerste-jaarhelft/Het-VAPH-in-cijfers-Eerste-jaarhelft-2021_23-03-2022.pdf
Cijfers van het jaar ervoor, midden 2020:
Aantal wachtenden:
Op 30 juni 2020 zijn 16.578 personen met in totaal 16.700 vragen geregistreerd in de prioriteitengroepen (eenzelfde persoon kan in twee prioriteitengroepen voorkomen met een hoofd- en een deelvraag naar ondersteuning):
- 2014 vragen in prioriteitengroep 1
- 3473 vragen in prioriteitengroep 2
- 11.213 vragen in prioriteitengroep 3
Wachttijden:
Binnen elke prioriteitengroep worden vragen gerangschikt volgens de prioriteringsdatum. Dat is de datum waarop een persoonsvolgend budget werd aangevraagd of een herziening werd aangevraagd. De prioriteringsdatum wordt steeds vermeld in de beslissingsbrief van het VAPH. De eerstvolgende wachtende in elke prioriteitengroep heeft volgende prioriteringsdatum:
- prioriteitengroep 1: 20.07.2017
- prioriteitengroep 2: 29.07.2016
- prioriteitengroep 3: 17.09.2001
In juni 2020 was de wachttijd dus:
- in prioriteitengroep 1: 2 jaar en 10 maanden
- in prioriteitengroep 2: 3 jaar en 10 maanden
- in prioriteitengroep 3: 18 jaar en 9 maanden.
Jaarverslag eerste helft 2019:
Aantal vragen en wachtenden:
15.411 personen met in totaal 15.583 vragen zijn geregistreerd in de prioriteitengroepen (eenzelfde persoon kan in twee prioriteitengroepen voorkomen met een hoofd- en een deelvraag naar ondersteuning):
- 1538 vragen in prioriteitengroep 1
- 2233 vragen in prioriteitengroep 2
- 11.812 vragen in prioriteitengroep 3
Wachttijden:
Ik vind geen cijfers over de prioriteringsdata voor midden 2019 en kan dus ook geen wachttijden vaststellen.
Jaarverslag eerste helft 2018:
Aantal wachtenden:
Aantal wachtenden: 14.607 aanvragen geregistreerd in de prioriteitengroepen
- 1050 wachtenden in prioriteitengroep 1
- 950 wachtenden in prioriteitengroep 2
- 12.607 wachtenden in prioriteitengroep 3
Bron: https://www.vaph.be/sites/default/files/documents/4226/het-vaph-in-cijfers_eerste-jaarhelft-2018.pdf
Wachttijden:
Ik vind geen cijfers over de prioriteringsdata voor midden 2018 en kan dus ook geen wachttijden vaststellen.
De evoluties
Om antwoord te geven op de vraag “blijkt uit de cijfers dat de wachtlijst wordt afgebouwd?” zetten we voor 2018, 2019, 2020 en 2021 zowel het aantal wachtenden / vragen naast elkaar, als de wachttijden.
Aantal wachtenden
Algemeen aantal wachtenden in de wachtlijst voor persoonsvolgend budget en evolutie aantal wachtenden in totaal dus de 3 prioriteitengroepen samen:
- 14.607 wachtenden in 2018
- 15.411 wachtenden in 2019
- 16.578 wachtenden in 2020
- 16.992 wachtenden in 2021
Dit is een gestage stijging van het aantal wachtenden de voorbije vier jaar.
Conclusie: er is geen algemene afbouw van het algemeen aantal wachtenden / vragen de voorbije vier jaar maar wel een gestage aangroei.
Aantal wachtenden binnen de verschillende prioriteitengroepen en evolutie aantal vragen binnen de verschillende prioriteitengroepen:
In prioriteitengroep 1 zien we:
- 1050 wachtenden in 2018
- 1538 vragen in 2019
- 2014 vragen in 2020
- 1909 vragen in 2021
Dit is een sterke stijging van het aantal wachtenden / vragen in de voorbije vier jaar
Conclusie: er is geen afbouw van het aantal wachtenden / vragen in prioriteitengroep 1 de voorbije vier jaar maar wel een sterke aangroei
In prioriteitengroep 2 zien we:
- 950 wachtenden in 2018
- 2233 vragen in 2019
- 3473 vragen in 2020
- 4424 vragen in 2021
Dit is een sterke stijging van het aantal wachtenden / vragen in de voorbije vier jaar
Conclusie: er is geen afbouw van het aantal wachtenden / vragen in prioriteitengroep 2 de voorbije vier jaar maar wel een sterke aangroei.
In prioriteitengroep 3 zien we:
- 12.607 wachtenden in 2018
- 11.812 vragen in 2019
- 11.213 vragen in 2020
- 10.765 wachtenden in 2021
Dit is een lichte daling van het aantal wachtenden / vragen in de voorbije vier jaar.
Conclusie: er is een lichte afbouw van het aantal wachtenden / vragen in prioriteitengroep 3 in de voorbije vier jaar.
Nemen we prioriteitengroepen 2 en 3 samen dan zien we:
- 950 plus 12.607 = 13.557 wachtenden in 2018
- 2233 plus 11.812 = 14.045 vragen in 2019
- 3473 plus 11.213 = 14.686 vragen in 2020
- 4424 plus 10765 = 15.189 vragen in 2021
Dit is een gestage stijging van het aantal wachtenden / vragen in prioriteitengroepen 2 en 3 samen de voorbije vier jaar
Conclusie: er is geen afbouw van het aantal wachtenden / vragen in prioriteitengroepen 2 en 3 samen de voorbije vier jaar maar wel een gestage aangroei.
Verdere analyse nodig:
Om de lichte daling in prioriteitengroep 3 te verklaren is er wat extra onderzoek nodig. Kan het het gevolg zijn van het verschuiven van mensen van prioriteitengroep 3 naar prioriteitengroep 2? Er zijn extra gegevens nodig om de volumes van die verschuivingen in kaart te brengen. Maar dat reikt verder dan dit mini-dossier.
Wachttijden en evolutie wachttijden binnen de prioriteitengroepen:
Ik vind maar cijfers van de voorbije twee jaar en kan enkel die evolutie weergeven:
- Voor prioriteitengroep 1 is de wachttijd gestegen van 2 jaar en 10 maanden in juni 2020 naar 3 jaar en 1 maand in juni 2021
- Voor prioriteitengroep 2 is de wachttijd gestegen van 3 jaar en 10 maanden in juni 2020 naar 4 jaar en 9 maanden op 30 juni 2021
- Voor prioriteitengroep 3 is de wachttijd gestegen van 18 jaar en 9 maanden in juni 2020 naar 19,5 jaar op 30 juni 2021
Conclusie: in de drie prioriteitengroepen is de wachttijd gestaag gestegen.