VN-experts dringen aan op een plan voor deïnstitutionalisering voor mensen met een handicap.

Mensenrechten VN-Verdrag VN-experts dringen aan op een plan voor deïnstitutionalisering voor mensen met een handicap.

Experts van de VN tonen zich op heel wat punten bezorgd om het respect voor mensenrechten van personen met een handicap in België.

Dit blijkt uit een rapport met conclusies dat het VN-Comité voor de Rechten van Personen met een Handicap op 10 september publiceerde.

Een van de voornaamste aanbevelingen is dat onze overheden een plan uitwerken voor deïnstitutionalisering dat ervoor zorgt dat mensen met een handicap zelfstandig en inclusief kunnen leven.

Mensenrechtenorganisatie GRIP roept ons land op om meteen aan de slag te gaan met deze aanbevelingen en een globaal plan voor inclusie op te nemen in het nieuwe beleid van de toekomstige federale en regionale regeringen.

Tweede beoordeling van België

Het VN-Comité inzake de Rechten van Personen met een Handicap (VN-Comité Handicap) houdt internationaal toezicht op de uitvoering van het VN-Verdrag Handicap. Vijftien jaar nadat Vlaanderen en België dit ondertekenden, vond deze zomer een tweede beoordeling plaats. Op donderdag 22 augustus werden vertegenwoordigers van België in Genève door het VN-Comité bevraagd, onder andere op basis van de input van GRIP en andere belangenorganisaties van personen met een handicap. Het VN-Comité komt nu naar buiten met zijn bevindingen, de concluding observations.

De ‘concluding observations’ over België kan u lezen op de website van de VN.

Positieve punten

In het begin van het rapport benoemt het Comité een aantal positieve punten. Dit is een vaste werkwijze bij deze concluding observations. Belangrijk punt is de opname van “het recht op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen” in de Belgische Grondwet (art. 22ter). Ook de oprichting van Inter (het Agentschap Toegankelijk Vlaanderen) en NOOZO (de Vlaamse adviesraad voor personen met een handicap) krijgen aandacht.

Veel bezorgdheden en duidelijke aanbevelingen

Over 16 pagina’s spreekt het rapport ons land aan met bezorgdheden en aanbevelingen. Die gaan over uiteenlopende zaken zoals het ontnemen van beslissingsrecht, de beeldvorming in de media, het tekort aan inclusief onderwijs, de inkomenspositie van mensen met een handicap en de rol van de onafhankelijke monitororganen (Unia en VMRI).

Deze bezorgdheden en aanbevelingen lezen als tekorten bij de uitvoering van het VN-Verdrag dat 15 jaar geleden door ons land werd aangenomen. Op sommige punten wijzen de experts daarbij heel scherp op een tekort aan het respect voor mensenrechten van personen met een handicap.

Zo hekelt het Comité het Belgische systeem van internering: “Personen met een handicap kunnen rechtmatig van hun vrijheid worden beroofd vanwege hun handicap en het aantal geïnterneerde personen is gestegen tot meer dan 4.000.”

Of over het tekort aan steun aan gezinnen met een kind met een handicap: “Ondersteunende diensten voor kinderen met een handicap die thuis wonen zijn uiterst schaars, wat leidt tot hun toenemende institutionalisering en plaatsing in andere niet-inclusieve structuren.”

En ondanks het feit dat de Belgische overheden argumenteren dat ze veel investeren in de zorg en ondersteuning van mensen met een handicap, stelt het VN-Comité dat de lange wachtlijsten voor persoonlijke assistentie “het recht op zelfstandig wonen en op opname in de gemeenschap in de weg staan”.

GRIP is tevreden met de aanbevelingen op het vlak van onderwijs, werk, deïnstitutionalisering en inkomen.

In haar schaduwrapport schoof GRIP een aantal aandachtspunten naar voren en die vinden we terug in de aanbevelingen van de experten. We geven deze hier letterlijk weer.

Aanbeveling 48.b: “Ontwikkel een alomvattend overgangsplan en -strategie, met inbegrip van een gedetailleerd tijdschema en de nodige financiering, om gecoördineerd inclusief kwaliteitsonderwijs op verschillende beleidsterreinen te bevorderen, met specifieke stappen om te evolueren naar een inclusief kwaliteitssysteem voor onderwijs”.

Aanbeveling 55.a: “Een strategie en actieplan ontwikkelen en uitvoeren, van toepassing op federaal en regionaal niveau, om de overgang van personen met een handicap, met inbegrip van vrouwen met een handicap, van werkloosheid of tewerkstelling in beschutte werkplaatsen naar inclusieve tewerkstelling op de open arbeidsmarkt te vergemakkelijken”.

Aanbeveling 39.a: “Een effectieve deïnstitutionaliseringsstrategie ontwikkelen en uitvoeren, met tijdschema's, doelen, financiering en monitoring, die voorziet in verschillende vormen van huisvesting om personen met een handicap een werkelijke keuze te bieden over hoe en waar te wonen, en ervoor zorgen dat diensten in de gemeenschap beschikbaar zijn en personen met een handicap, waaronder personen met een verstandelijke en/of psychosociale handicap, hun recht om onafhankelijk te wonen effectief kunnen uitoefenen en in de gemeenschap kunnen worden opgenomen”.

Aanbeveling 59.a: “Ervoor zorgen dat het inkomen van personen met een handicap toereikend is om een menswaardig bestaan te leiden, onder meer door de volledige uitkering ter dekking van handicapgerelateerde kosten bij indiensttreding te handhaven”.

Deïnstitutionalisering

In haar schaduwrapport kaartte GRIP aan dat onze overheden geen plan voor deïnstitutionalisering kunnen voorleggen waarbij de investeringen in collectieve infrastructuren worden teruggeschroefd en er meer aandacht wordt besteed aan zelfstandig wonen in de maatschappij. Dit is dé belangrijkste hefboom om tot echte inclusie van personen met een handicap te komen. Het VN-Comité onderkent dit duidelijk. Alsook het belang om beroep te kunnen doen op persoonlijke assistentie.

Zo uit het Comité de bezorgdheid “dat er geen aanhoudende inspanningen zijn om het recht van personen met een handicap op zelfstandig wonen en opname in de gemeenschap te bevorderen” en “dat door een gebrek aan toegankelijke diensten om zelfstandig te leven in de gemeenschap, de meeste ouders van kinderen met een handicap kiezen voor niet-inclusieve en gesegregeerde diensten met betrekking tot school, vrije tijd, huisvesting”.

En over persoonlijke assistentie: “het Vlaamse en het Waalse Gewest hebben weliswaar persoonlijke assistentie voor volwassen personen met een handicap ingevoerd, maar het gebrek aan voldoende financiering heeft ertoe geleid dat aanvragers op onevenredig lange wachtlijsten worden geplaatst”.

Het Comité zal drie prioriteiten nauw opvolgen

Tussen alle aanbevelingen wijzen de experts drie prioriteiten aan waar er directe actie wordt verwacht en die nauw zullen worden opgevolgd. Deze drie prioriteiten zijn:

De wetgeving rond bewindvoering herzien.
De wetgeving en praktijk van internering hervormen.
Een strategie voor deïnstitutionalisering uitwerken en uitvoeren.

Grijp dit momentum aan voor een omslag naar echte inclusie

In 2030 moet België een nieuw rapport opmaken om verantwoording af te leggen over hoe de aanbevelingen van het Comité werden opgevolgd. Als mensenrechtenorganisatie van en voor personen met een handicap zal GRIP zeker opvolgen hoe werk wordt gemaakt van deze aanbevelingen.

GRIP roept alle overheden van ons land op om dit momentum nu te grijpen.

Nadia Hadad, bestuurslid van GRIP: “Het is hoog tijd dat België na 15 jaar er eindelijk eens werk van maakt om rechten van personen een handicap te respecteren. Iedere persoon met een handicap moet ongeacht de ondersteuningsnood op gelijke voet als alle andere Belgische burgers kunnen participeren in deze maatschappij. Het VN-Comité dringt er op aan om een tijdgebonden inclusieplan op te maken met inbegrip van de nodige financiële technische en menselijke middelen.”

We staan aan het begin van een nieuwe legislatuur, zowel op regionaal als op federaal niveau. De aanbevelingen van het VN-Comité komen dus op een uitgelezen moment. Nadia Hadad: “De nieuwe regeringen hebben een unieke kans om nu een plan voor inclusie op alle domeinen te maken én het ook uit te voeren de komende jaren. We moeten ervoor zorgen dat dit VN-Verdrag geen dode letter blijft. Het is tijd om alle segregatie stop te zetten en een omslag te maken naar echte inclusie. Het is tijd voor duidelijkheid: blijven inzetten op buitengewoon onderwijs is niet de juiste weg naar inclusie, maatwerkbedrijven en dagcentra kunnen nooit het recht op inclusief werk vervangen, enzovoort”.