Marleen getuigt hoe ze haar appartement aangepast liet bouwen.

“Ik ben 63 jaar. 20 jaar geleden kreeg ik een handicap. Sindsdien gebruik ik een scootmobiel om me te verplaatsen buitenshuis. Ik kan wel nog kleine afstanden stappen. En als ik bijvoorbeeld meerijd   met iemand met de auto neem ik mijn rolstoel mee. Die rolstoel gebruik ik ook binnenshuis als ik ziek ben, me niet goed voel of wat slap op mijn benen sta.

Ik ben eigenaar van het appartement waarin ik woon. Toen dat  appartement werd gebouwd, was ik juist op tijd om te onderhandelen met de aannemer. Zo kon ik  ervoor te zorgen dat het zoveel mogelijk werd aangepast aan mijn noden. Er werd bijvoorbeeld  een grotere badkamer gebouwd dan voorzien. In plaats van het bad kwam er een grote instapdouche. Het gastentoilet werd verkleind. In het bouwontwerp stonden 2 kleine slaapkamers en dat werd één grote.

Het kostte wel moeite om de aannemer ervan te overtuigen dat de douche echt volledig zonder   drempel moest worden gebouwd. Het oorspronkelijke voorziene kleine opstapje naar de douche was voor mij een probleem. Om ervoor te zorgen dat er geen enkele drempel was, zelfs niet van een paar centimeter, moest er anders gebouwd worden. Er was gepland om de douchebak op de vloer te zetten, met een drempeltje van een paar centimeter. Ik wou al voorzien dat ik er met een doucherolstoel in kon. Ik wilde niet later de hele boel moeten uitbreken. Het was om een appartement te bouwen dat ook in de toekomst nog goed is voor mij. Uiteindelijk werd de douchebak in de vloer verwerkt. De aanpassingen werden bijna volledig terugbetaald door het VAPH.

Let op: alles wat aangepast is, mag strikt genomen enkel gebruikt worden door de persoon voor wie het aangepast is, en door gezinsleden en die daar gedomicilieerd zijn. Als er een gast komt logeren die ook een aangepaste badkamer nodig heeft, dan mag die daar géén gebruik van maken. Zelfs iemand die gewoon op de koffie komt, mag geen gebruik maken van het verhoogde toilet. Ik vind dat absurd.

Stel nu dat ik ergens anders wil gaan wonen voor de een of andere reden, dan moet ik zelf de hele kost van de aanpassingen dragen. Want het duurt 10 jaar voor je opnieuw een tussenkomst kan krijgen voor een aangepaste badkamer. Waarom zo strikt? Iemand anders voor wie die aanpassingen in mijn appartement nuttig zijn, kan er misschien gebruik van maken.

Het terras is nog niet aangepast. Ik kan er nog niet op met de rolstoel. Toen ik een paar jaar geleden na een ongeval bijkomende mobiliteitsbeperkingen kreeg, had ik continu een rolstoel in huis nodig om mij te verplaatsen. Ik kon het terras toen helemaal niet gebruiken. Ik had wel een goedkeuring van het VAPH voor een tussenkomst als ik het terras zou laten aanpassen. De tussenkomst zou wel maar beperkt zijn geweest, ik had nog veel zelf moeten opleggen. Die financiële reserves had ik toen niet.  

Zoals ik al vertelde, ik had moeite om de aannemer te overtuigen. Door mijn vasthoudendheid en doordat ik zelf inzicht had in wat ik nodig had en hoe dit gerealiseerd kon worden, is dit gelukt. Niet voor alle mensen met een handicap is dit haalbaar. Het zou eigenlijk niet mogen afhangen van hoe mondig iemand is of hoe goed iemand in onderhandeling kan gaan. Het recht op toegankelijkheid zou daar niet van mogen afhangen.

Er bestaan instanties die advies geven over woningaanpassingen en hulpmiddelen, maar de begeleiding hierbij is vaak beperkt. Aan advies van Inter is een kost verbonden die voor sommige mensen een te hoge drempel is. Mutualiteiten kunnen de persoon wel advies geven over woningaanpassingen en helpen bij het aanvragen van tegemoetkoming ervoor bij het VAPH. Maar dat is nog iets anders dan ondersteunen voor het bekomen en goed laten uitvoeren van de woningaanpassingen zelf. Bij mij heeft de mutualiteit wel goed advies gegeven over de ergonomische inrichting.

Om in aanmerking te komen voor terugbetaling van woningaanpassingen van het VAPH, moet je je handicap hebben verworven voor je 65ste. Voor wie na die leeftijd een aanpassing nodig heeft, is er het systeem van de Vlaamse aanpassingspremies voor ouderen. Ik vind het een rare redenering dat je na je 65ste in een totaal ander systeem komt.”

Wat leren we uit deze getuigenis?

• Het verhaal van Marleen toont dat het een voordeel is als er al van bij de bouw van een appartement of een huis rekening wordt gehouden met de noden van de toekomstige bewoner.
• De terugbetaling van de aanpassingen door het VAPH zijn een grote meerwaarde. Daardoor heeft Marleen weinig of niets extra moeten betalen door haar handicap.

Welke vragen voor het beleid duiken op?

• Zou niet iedereen dezelfde terugbetalingsmogelijkheden moeten hebben, of je je handicap nu voor of na je 65ste hebt verworven? Het VN-Verdrag Handicap geldt voor alle mensen met een handicap, van alle leeftijden. Wanneer en hoe gaat het beleid ervoor zorgen dat personen met een handicap, los van de leeftijd, toegang hebben tot goed en betaalbaar advies, voldoende begeleiding en voldoende terugbetaling van woningaanpassingen? En dat aanpasbaar bouwen versterkt wordt omdat dit iedereen ten goede komt?
• Voor 65plussers  is er met de Vlaamse aanpassingspremie een heel ander systeem. Waarom? En is de premie ook gestegen in verhouding met de gestegen bouwkosten? Wanneer komt er een evaluatie waarin wordt bekeken hoe de goede elementen van beide systemen (min en plus 65) kunnen worden versterkt? Het is belangrijk dat dit vanuit de personen met een handicap, ook ouderen, zelf gebeurt en met sterke betrokkenheid van de Vlaamse Ouderenraad.
• Volgens het VN-Verdrag moeten we gaan naar universeel ontwerp van nieuwe woningen en renovatieprojecten. Een algemene bouwverordening kan zorgen voor een regelgevend kader waardoor er in Vlaanderen meer aanbod komt aan toegankelijke woningen. Verschillende organisaties en experten adviseerden al om hiermee van start te gaan (NOOZO, GRIP, Vlaamse Ouderenraad, Emma Volckaert & Pascal Dedecker,… ). Zo’n bouwverordening moet grondig voorbereid worden, met betrokkenheid van personen met een handicap. In het buitenland is voor uitwerking van de concepten en voor de regelgeving inspiratie te halen.  Wanneer gaat de regering hier werk van maken?

Meer informatie

Woningaanpassingen VAPH

Aanpassingspremie voor ouderen